Το ανάκτορο του Νέστορος

Η ανάπτυξη του ανακτόρου δεν φαίνεται να οφείλεται σε μια σημαντική γεωγραφική θέση, όπως σε άλλες περιπτώσεις, ούτε σε κανένα τελείως εξαιρετικό γεωγραφικό πλαίσιο, όπωε στην περίπτωση της Ακρόπολης των Αθηνών ή των Μυκηνών. Η ανάπτυξη του πυλιακού ανακτόρου φαίνεται πως είναι συνυφασμένη με τους ηγεμόνες που εγκαταστάθηκαν εκεί.

Πριν από το 1300 π.Χ. το πόλισμα του Άνω Εγκλιανού δεν διέφερε από τα άλλα σύγχρονά του. Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι καταστρέφεται πριν από το τέλος του 14ου αι. π.Χ. από πυρκαγιά και ότι μια καινούργια κατάσταση εμφανίζεται γύρω στο 1300 π.Χ., οπότε και κτίζεται το ανάκτορο στην κορυφή του λόφου. Στο ανάκτορο διακρίνονται δύο φάσεις: η παλαιότερη, που συμβατικά ονομάζεται φάση του Νηλέως, και η νεότερη, η φάση του Νέστορος. Υπάρχει τόση λίγη αναποφασιστικότητα ή πειραματισμός στο σχέδιο που θα πρέπει να πιστέψουμε ότι η αρχιτεκτονική παράδοση είχε ήδη σταθεροποιηθεί κατά τρόπο αρκετά συντηρητικό.

Το ανάκτορο διαιρείται σε τρεις πτέρυγες ή νησίδες εκ των οποίων η σημαντικότερη είναι η κεντρική η οποία έχει εμβαδόν 50 Χ 32 μ. Η είσοδος βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά. Ένα πρόπυλο με δύο μονόστηλες στοές και εγκάρσιο τοίχο οδηγεί σε μια πλακόστρωτη αυλή. Οι κίονες του προπύλου ήταν ξύλινοι - σώζονται οι λίθινες βάσεις - και είχαν 64 ραβδώσεις. Στους τοιχογραφημένους τοίχους της εσωτερικής και εξωτερικής στοάς εικονίζονταν αρχιτεκτονήματα, ένθρονες θεές, καθώς και πομπή δωροφόρων, σύμφωνα με τα μινωικά πρότυπα. Δεξιά από το πρόπυλο, σε ελαφρώς υπερυψωμένο επίπεδο, δωμάτια με πυργοειδή κατασκευή προορίζονταν μάλλον για τη φρουρά. Άλλα δωμάτια αριστερά, όπου βρέθηκαν εκατοντάδες πινακίδες, στέγαζαν ίσως τα αρχεία. Πιθανώς εδώ να ήταν επίσης τα αρχεία για τους φοροσυλλέκτες. Είναι σαφής η διπλή λειτουργία του ανακτόρου που ήταν κέντρο στρατιωτικό και διοικητικό συγχρόνως. Στην εξωτερική αριστερή πλευρά του πρόπυλου ένα μικρό γύψινο βάθρο σαν εξώστης - υπάρχουν κι άλλα τέτοια στην αίθουσα, στον πρόδομο και στην άλλη νησίδα - σημειώνει τη θέση του φρουρού, όπως υπέθεσε π Blegen ο οποίος ανακάλυψε και ανάσκαψε το ανάκτορο το 1939. Οι εργασίες σταμάτησαν κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και συνεχίστηκαν το 1952.

Δύο διάδρομοι ξεκινούν αριστερά και δεξιά από την αυλή και οδηγούν σε διάφορα διαμερίσματα - ο διάδρομος αριστερά χωρίστηκε αργότερα σε μικρά δωμάτια που ήταν βοηθητικοί αποθηκευτικοί χώροι. Το μέγαρο είναι ακριβώς στο κέντρο. Δύο δωμάτια βρίσκονταν αριστερά της αυλής. Στο ένα ανακαλύφθηκαν άφθονα αγγεία, γι' αυτό οι ανασκαφείς υπέθεσαν ότι ήταν βοηθητικός χώρος. Το άλλο έχει κτιστό και πιθανόν να χρησίμευε ως αίθουσα αναμονής: δύο πίθοι σε μια βάση περιείχαν ίσως κρασί που προοριζόταν γι' αυτούς που περίμεναν. Στη δεξιά πλευρά της αυλής είχε δημιουργηθεί ένα προστώο: δύο ξύλινοι κίονες με 60 ραβδώσεις, επάνω σε λίθινες βάσεις, στήριζαν μια βεράντα-εξώστη (loggia) που είχε πρόσβαση μόνο από τα ιδιωτικά διαμερίσματα. Από τον εξώστη αυτό ένα επιλεγμένο κοινό μπορούσε να παρακολουθήσει τις τελετές που ελάμβαναν χώρα στην αυλή.

Η αίθουσα του μεγάρου είναι δίστυλη in antis και είχε ξύλινη επένδυση στους τοίχους. Ο πρόδομος είχε δάπεδο επιχρισμένο και τοιχογραφίες που εικόνιζαν μια θρησκευτική πομπή σε διπλή σειρά. Δεν υπήρχε θυρόφυλλο προς τον δόμο. Ο δόμος (12,90 Χ 11 μ.) έχει στο κέντρο κυκλική εστία υπερυψωμένη (4 μ. διάμ.) και ζωγραφισμένη με ζωηρά χρώματα - διακρίνονται τρεις διαδοχικές στρώσεις κονιάματος - με το γνωστό φλογόσχημο κόσμημα στη εξωτερική όψη του δακτυλίου και σπείρες στο χείλος. Γύρω από την εστία υπήρχαν τέσσερις ξύλινοι κίονες με 32 ραβδώσεις. Η στέγη είχε ίσως υπερυψωμένο φεγγίτη για να μπαίνει το φως και να φεύγει ο καπνός, πάντως υπήρχε και καπνοδόχος με πήλινους σωλήνες. Οπωσδήποτε μέσα στα μέγαρα το φως ήταν λίγο: Την ημέρα έμπαινε φως και από την πόρτα, ενώ το βράδυ φώτιζε η εστία και διάφορες αναμμένες δάδες. Ο καπνός θα ήταν πολύς και θα έκανε την ατμόσφαιρα ακόμη πιο σκοτεινή. Δεξιά από την είσοδο, στη μέση του βόρειου τοίχου, ήταν η θέση του θρόνου, ο οποίος δεν σώθηκε. Γνωρίζουμε ότι ήταν ξύλινος γιατί διακρίνονται στο έδαφος ίχνη του καθώς και υπολείμματα ξύλου. Δύο κοιλώματα στο δάπεδο κοντά στον θρόνο ερμηνεύτηκαν από τον Blegen ως θέσεις σπονδών. Ο βασιλεύς μπορούσε να κάνει σπονδές στους θεούς χωρίς να μετακινείται από τη θέση του.

Οι τοίχοι είχαν τοιχογραφίες. Πίσω από τον θρόνο εικονίζονταν λέοντες και γρύπες σε αντιθετική διάταξη, θέμα γνωστό και από τη διακόσμηση της αίθουσας του θρόνου στην Κνωσό. Γύρω από την κεντρική σύνθεση εικονίζονταν πομπές ζώων, καθώς και μία σκηνή συμποσίου στην οποία αυτοί που λαμβάνουν μέρος φορούν ιερατικούς χιτώνες. Από τη σύνθεση αυτή προέρχεται η μορφή ενός μουσικού που παίζει πεντάχορδη λύρα. Οι τοιχογραφίες του μεγάρου έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα.

Το δάπεδο ήταν χωρισμένο σε τετράγωνα κοσμημένα με έντονα γραμμικά σχέδια (αμείβοντες, τεθλασμένες κ.α.). Σε ένα τετράγωνο, ακριβώς μπροστά στον θρόνο, ήταν ζωγραφισμένο ένα χταπόδι, για να δώσει έμφαση στη θέση αυτή, δηλώνοντας ενδεχομένως και τις ναυτικές δραστηριότητες του άνακτος.

Έχουν διασωθεί περισσότερα ζωγραφιστά δάπεδα στην ηπειρωτική Ελλάδα από ό,τι στην Κρήτη, δεν είναι όμως γνωστό εάν πράγματι συνηθίζονταν περισσότερο στην ηπειρωτική χώρα. Είναι πιθανό ότι και οι μινωικές επίσημες αίθουσες είχαν διακοσμημένα δάπεδα, αλλά στα μινωικά ανάκτορα οι αίθουσες αυτές ήταν στους άνω ορόφους και δεν έχουν διασωθεί. Είναι επίσης πιθανό ότι στην Κρήτη προτιμούσαν τον εγχώριο εξαιρετικό γυψόλιθο από το ασβεστοκονίαμα. Τα διακοσμητικά τετράγωνα των μυκηναϊκών δαπέδων μιμούνται ασφαλώς λίθινες πλάκες. Πολύ συχνά εμφανίζονται και διακοσμήσεις εμπνευσμένες από τον θαλάσσιο κόσμο που δείχνουν μινωική επιρροή.

Από τον δόμο του μεγάρου της Πύλου αντιλαμβανόμαστε ότι οι επίσημοι χώροι των ανακτόρων θα ήταν εξαιρετικά εντυπωσιακοί με τη μεγαλοπρέπεια που έδιναν οι διαστάσεις τους και η διάρθρωσή τους, αλλά και με τις δυνατές χρωματικές εντυπώσεις που δημιουργούσαν τα ζωγραφισμένα δάπεδα, οι τοιχογραφίες και τα πολυτελή έπιπλα.

Σχετικά με τον πλούτο που περιστοίχιζε τους μυκηναίους βασιλείς και την κατοικία τους υπάρχουν αρκετές αναφορές στο ομηρικό έπος: "Θαύμασε", λέει ο Τηλέμαχος στον γιο του Νέστορα όταν επισκέφθηκαν μαζί το παλάτι του Μενέλαου στη Σπάρτη, "... τη λαμπεράδα του χαλκού, το κεχριμπάρι, το χρυσό, το φίλντισι, το ασήμι. Παρόμοιο θα 'ναι και του Δία το παλάτι ..."

Πίσω από τον δόμο δύο δωμάτια με πολλούς πίθους ήταν αποθήκες λαδιού, όπως συμπεραίνουμε από τις πινακίδες που βρέθηκαν στο σημείο αυτό. Δύο πλάγιες πόρτες από τον πρόδομο οδηγούν στους δύο πλαϊνούς διαδρόμους. Αριστερά από τον δόμο βρίσκονταν διάφορες πλούσιες αποθήκες από τις οποίες προέρχονται περίπου 6.000 αγγεία, ενώ δεξιά υπήρχαν άλλες αποθήκες, κυρίως λαδιού. Οι πολλές αποθήκες λαδιού συνέτειναν στην εξάπλωση της πυρκαγιάς που κατέστρεψε το ανάκτορο. Κλιμακοστάσια σε διάφορα σημεία οδηγούν στον επάνω όροφο. Δεν υπήρχε ίσως δεύτερος όροφος σ' όλο το κτίριο, αλλά ,όνο σε ορισμένα τμήματα.

Το λεγόμενο "μέγαρο της βασίλισσας" βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του συγκροτήματος, εντελώς χωριστά από τα επίσημα διαμερίσματα. Παρατηρούμε ότι κι εδώ, όπως και στην Τίρυνθα, έχει εφαρμοσθεί η ίδια διάταξη κι έχει κτισθεί ένα μικρότερο μέγαρο δίπλα στο μεγάλο. Το "μέγαρο της βασίλισσας" ήταν ένα διαμέρισμα με εκλεπτυσμένη διακόσμηση. Οι τοίχοι είχαν τοιχογραφίες των οποίων σώζονται υπολείμματα που εικονίζουν άγρια και μυθικά ζώα, γρύπες και λιοντάρια. Η εστία στο κέντρο ήταν υπερυψωμένη και ζωγραφισμένη. Το δάπεδο έχει καταστραφεί. Από τα δύο μικρά δωμάτια που είναι δίπλα στο μέγαρο, το ένα ήταν αποχωρητήριο στο οποίο σώζεται και το αποχετευτικό σύστημα, το άλλο, ένα είδος ιδιαίτερου διαμερίσματος (boudoir), ήταν ολόκληρο τοιχογραφημένο. Το δάπεδο ήταν χωρισμένο σε τετράγωνα που είχαν διακόσμηση με γραμμικά και θαλασσινά θέματα εναλλάξ, χταπόδια, δελφίνια κ.α., που δείχνουν έντονα τη μινωική επίδραση.

Από την άλλη μεριά του διαμερίσματος αυτού δύο άλλα δωμάτια είναι εξίσου ενδιαφέροντα. Το ένα από αυτά (6,20 Χ 2,50 μ.) έχει αποχετευτικό σύστημα και ήταν λουτρό, το μοναδικό λουτρό που σώζεται ολόκληρο σε μυκηναϊκό ανάκτορο. Ο λουτήρας είναι πήλινος με σπειροειδείς διακοσμήσεις και είναι εντοιχισμένος σε μια ειδική ορθογώνια υποδοχή. Ένα σκαλοπάτι διευκόλυνε τους λουόμενους ν' ανέβουν. Οπή για να φεύγει το νερό δεν υπήρχε και ασφαλώς το άδειασμα και καθάρισμα του λουτήρα θα αντιπροσώπευε αρκετή δουλειά για το υπηρετικό προσωπικό. Γνωρίζουμε και από τις ενεπίγραφες πινακίδες την ύπαρξη λουτήρων και μάλιστα αναφέρεται σαφώς ότι δεν είχαν οπές εκροής. Στη γωνία του δωματίου δύο πίθοι επάνω σε μία βάση θα χρησίμευαν ασφαλώς για την αποθήκευση του νερού που προοριζόταν για το λουτρό. Πολλές μικρές κύλικες βρέθηκαν μέσα στους πίθους, απαραίτητες για την άντληση. Δίπλα στο λουτρό υπάρχει μια αυλή με ασβεστοκονιαμένο δάπεδο που έχει έναν κίονα στο κέντρο. Η διάταξη αυτή οδήγησε τον Blegen στην υπόθεση ότι ο βασιλεύς μετά το λουτρό του αναπαυόταν στην ιδιωτική του αυλή, υπόθεση που ενισχύεται και από τις ομηρικές περιγραφές: ο Τηλέμαχος φιλοξενήθηκε στο ανάκτορο του Νέστορος, στο διαμέρισμα των ξένων. Το πρωί, ενώ προετοιμαζόταν η θυσία για τους θεούς, οδηγήθηκε στο λουτρό, όπου αφού τον έλουσαν και τον άλειψαν με μυρωδικά λάδια, βγήκε, συνάντησε τον Νέστορα και κάθισε να συνομιλήσει μαζί του. Παρατηρούμε ότι το τμήμα αυτό της κεντρικής πτέρυγας, κοντά στις επίσημες αίθουσες αλλά και εντελώς ανεξάρτητα από αυτές, έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να στεγάσει τα ιδιωτικά διαμερίσματα του βασιλέως, της βασίλισσας και πιθανώς το διαμέρισμα των ξένων. Ο Μυλωνάς πίστευε ότι το λεγόμενο "διαμέρισμα της βασίλισσας" ήταν το διαμέρισμα των επίσημων ξένων, αλλά είναι δύσκολο η θεωρία αυτή να υποστηριχθεί με βεβαιότητα.

Στη βορειοανατολική νησίδα. στη δεξιά πτέρυγα του ανακτόρου, βρίσκεται ένα μικρό δωμάτιο με ελαφρώς υπερυψωμένο έδαφος, που με δύο παραστάδες ανοίγει σε μια αυλή. Ακριβώς εμπρός από την είσοδο του δωματίου ανακαλύφθηκε μια ορθογώνια πλάκα από ασβεστόλιθο επικονιαμένη και ζωγραφισμένη. Ήταν ασφαλώς βωμός, και το δωμάτιο ήταν ένα ιερό. Πρόκειται για ένα σημαντικότατο εύρημα γιατί ελάχιστα ιερά σώζονται από τους μυκηναϊκούς χρόνους. Το υπόλοιπο τμήμα της πτέρυγας αυτής είναι ο εργαστηριακός τομέας του ανακτόρου, όπως υποδηλώνουν τα ευρήματα και οι άφθονες ενεπίγραφες πινακίδες.

Η τρίτη, η νοτιοδυτική νησίδα του ανακτόρου, είναι πολύ κατεστραμμένη γιατί χρησιμοποιήθηκε από τους χωρικούς για λατομείο. Μια αυλή οδηγεί σε έναν προθάλαμο με δύο ξύλινους κίονες στην είσοδο, που είχαν 44 ραβδώσεις, και έναν κίονα στο κέντρο. Οι τοίχοι είχαν τοιχογραφίες, πολύ κατεστραμμένες σήμερα. Διασώζεται αποσπασματικά μια ζωφόρος όπου κυριαρχούν οι ροδαλές αποχρώσεις και εικονίζονται γρύπες καθώς και ορισμένα άλλα θέματα, τα οποία όμως δεν διακρίνονται. Από τον επάνω όροφο είχαν πέσει εδώ τμήματα τοιχογραφιών που εικονίζουν σκηνές μάχης όπου λαμβάνουν μέρος πολεμιστές που φορούν κράνη από δόντια κάπρου. Αριστερά από τον προθάλαμο βρίσκεται μια ευρύχωρη αίθουσα που ήταν το κύριο διαμέρισμα. Οι τοίχοι και το δάπεδο ήταν καθώς φαίνεται ζωγραφισμένα. Εστία δεν υπήρχε αλλά σώζεται στο εσωτερικό της αίθουσας η βάση ενός κίονα, διακρίνεται η θέση ακόμη τριών, και ίσως υπήρχαν άλλοι δύο. Είναι πιθανόν ότι το διαμέρισμα αυτό είχε τη μορφή μιας υπόστηλης αίθουσας που ανήκε ως φαίνεται σε μια παλαιότερη φάση του ανακτόρου.

Η καταστροφή του ανακτόρου

Το ανάκτορο καταστράφηκε από πυρκαγιά και λεηλατήθηκε γύρω στο 1200 π.Χ., στα τέλη της ΥΕ ΙΙΙ Β περιόδου, όπως και τα άλλα μυκηναϊκά ανάκτορα.

Οι συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη αυτή η καταστροφή παραμένουν άγνωστες. Πριν από την πυρκαγιά είναι πιθανόν να έγινε επιδρομή εναντίον του ανακτόρου. Ανθρώπινα λείψανα όμως δεν βρέθηκαν, γι' αυτό και εικάζεται ότι οι κάτοικοι είχαν αντιληφθεί τον κίνδυνο που πλησίαζε και διέφυγαν στα ορεινά μέρη, προς τη βορειοδυτική Πελοπόννησο και τα Ιόνια Νησιά, όπου στην επόμενη ΥΕ ΙΙΙ Γ περίοδο πυκνώνουν οι παλαιοί οικισμοί και εμφανίζονται νέοι.

Από τις πινακίδες της Γραμμικής Β αντιλαμβανόμαστε ότι λίγο πριν από την πτώση της Πύλου, επικρατούσε μια γενική ανησυχία και οι κάτοικοι είχαν αρχίζει να προετοιμάζονται για τον επικείμενο πόλεμο.

Από μια πινακίδα η οποία είναι κατάλογος εισφορών χαλκού πληροφορούμεθα ότι πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για κατασκευή όπλων παλαιά χάλκινα αφιερώματα που προέρχονται από ιερά. Τούτο σημαίνει ότι υπάρχει έλλειψη χαλκού και ότι η ανάγκη για το μέταλλο είναι μεγάλη. Από μια άλλη πινακίδα πληροφορούμεθα ότι ζητείται από διάφορους αξιωματούχους (ko-re-te, po-ro-ko-re-te, mo-ro-qa, qa-se-re-u) να συνεισφέρουν ορισμένες ποσότητες χρυσού. Επειδή φαίνεται απίθανο ο χρυσός να ήταν τόσο άφθονος στην Πύλο ώστε να πρόκειται για ετήσια εισφορά, συμπεραίνουμε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση θα χρησίμευε ή για τη μίσθωση μιας αποστολής που θα ανελάμβανε να αγοράσει όπλα, ή για την πληρωμή μισθοφορικού στρατού, ή απλώς για την εξαγορά των επιδρομέων. Τέλος σε μια τρίτη πινακίδα, της οποίας το κείμενο είναι συγκεχυμένο και με πολλές διορθώσεις, ορίζονται ως προσφορές προς τους θεούς χρυσά κύπελλα και άνθρωποι. Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι πρόκειται εδώ για μια περίπτωση ανθρωποθυσίας που σχετιζόταν με κάποιο εξαιρετικό γεγονός. Οι ανθρωποθυσίες, ενώ δεν αποτελούσαν στοιχείο των ελληνικών τελετουργιών, δεν αποκλείεται να ετελούντο περιστασιακά. Όταν αναφέρεται όμως προσφορά ανθρώπων, δεν είναι απαραίτητο να σημαίνει θυσία. Ίσως να πρόκειται για άτομα που αφιερώνονται σε ιερά για να υπηρετούν τους θεούς, συνήθεια γνωστή και στην ιστορική εποχή.

Πολλά ερωτηματικά γεννιούνται σχετικά με την προσπέλαση των επιδρομέων στον ανακτορικό χώρο. Είναι γεγονός ότι στο ανάκτορο του Εγκλιανού δύσκολα μπορεί να φθάσει κανείς από την ξηρά. Η περιοχή περιβάλλεται από βουνά, και μόνο ένα πέρασμα υπάρχει από τον βορρά, πίσω από την βορειοδυτική ακτή. Ήταν εύκολο επομένως στους άρχοντες της Πύλου να υπερασπίσουν τη θέση τους από ξηράς. Όμως από τη θάλασσα τα πράγματα αλλάζουν. Το βασίλειο της Πύλου, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, είχε 150 χλμ ακτές. Προς βορρά της σημερινής Κυπαρισσίας οι ακτές είναι εύκολα προσιτές, ενώ προς νότον της πόλης αυτής είναι αφιλόξενες και δεν υπάρχουν κοιλάδες, ώστε να γίνεται εύκολα η προσπέλαση στην ενδοχώρα. Νότια της σημερινής Πύλου οι ακτές είναι βραχώδεις και μόνο κοντά στη Μεθώνη μπορούν να πλησιάσουν εύκολα τα πλοία, αλλά η περιοχή αυτή είναι μακριά από το ανάκτορο και οι επιδρομείς θα έπρεπε να διανύσουν μεγάλη απόσταση ώσπου να φτάσουν. Η περιοχή του ακρωτηρίου Ακρίτας είναι επίσης βραχώδης. Ο Μεσσηνιακός κόλπος είναι κατάλληλος για απόβαση μόνο κοντά στη σημερινή Καλαμάτα, αλλά και πάλι η απόσταση από το ανάκτορο είναι μεγάλη. Εκτός τούτου όταν ένας στόλος μπει στον κόλπο μπορεί εύκολα να αποκλεισθεί. Ο κόλπος όμως του Ναβαρίνου είναι ένα εξαίρετο φυσικό λιμάνι, καθώς και ο κόλπος της Βοϊδοκοιλιάς που ήταν ασφαλώς και το λιμάνι του ανακτόρου, σε απόσταση μόνο 6 χλμ.

Γνωρίζουμε από τις πινακίδες ότι οι ακτές ήταν διηρημένες σε δέκα τομείς και φρουρούνταν, και ότι περισσότερο ενισχυμένες ήταν οι φρουρές στις δύο αυτές ευαίσθητες θέσεις, του Ναβαρίνου και της Βοϊδοκοιλιάς.

Οι επιδρομείς ήρθαν, καθώς φαίνεται, από την θάλασσα, από τα νότια, έχοντας ξεκινήσει από κάποια ανατολική περιοχή της Μεσογείου. Αλλά ποιοι ήταν; Οι μελετητές πιστεύουν ότι στην καταστροφή της Πύλου δεν ήταν αμέτοχοι αυτοί που ονομάζονται "λαοί της θάλασσας". Μια ομάδα από αυτούς μπορεί κάλλιστα να εξεστράτευσε, να λήστεψε και να κατέλυσε τελικώς το μικρό κράτος της Πύλο. Οι χρονολογίες ταιριάζουν. Ανάμεσα στα 1225 και 1180 π.Χ. εκινούντο οι "λαοί της θάλασσας" σ' αυτή την περιοχή της Μεσογείου και είχαν καταστήσει επικίνδυνη τη ναυσιπλοΐα. Ίσως έτσι εξηγείται η έλλειψη χαλκού που αναφέρεται στην πινακίδα, γιατί θα ήταν δύσκολο για τους Πυλίους να προμηθευτούν το πολύτιμο μέταλλο.

οι πινακίδες δίνουν επίσης πληροφορίες για την εποχή της καταστροφής. Υπάρχουν απογραφές για πρόβατα που ακόμη δεν έχουν κουρευτεί, δεν έχει γίνει ακόμη θερισμός, καμιά συγκομιδή για σιτηρά, ούτε φυσικά τρύγος. Σε μια πινακίδα, και μάλιστα στην πινακίδα "των προσφορών", αναφέρεται η λέξη po-ro-wi-to (Πλοΐστιος)και οι μελετητές υποθέτουν ότι πρόκειται για όνομα μηνός, οπότε θα πρόκειται για τον μήνα της ναυσιπλοΐας. Είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι ξεκινούσαν τα θαλάσσια ταξίδια γύρω στα τέλη Μαρτίου. Εάν οι μελέτες είναι σωστές, παρατηρούμε ότι υπάρχει σύμπτωση των διαφόρων πληροφοριών και μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το ανάκτορο καταστράφηκε από πυρκαγιά νωρίς την άνοιξη.

Η καταστροφή αυτή έγινε γύρω στο 1200 π.Χ. και είναι σύγχρονη με τις καταστροφές των άλλων ανακτόρων. Το ανάκτορο όμως της Πύλου, αντίθετα από τα άλλα μυκηναϊκά ανάκτορα, εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του, δεν επισκευάσθηκε, ούτε κατοικήθηκε ξανά.

Σύμφωνα με την παράδοση οι απόγονοι του Νέστορος έφυγαν, άλλοι προς την Μ. Ασία και άλλοι προς την Αθήνα. Από μεταγενέστερες πηγές είναι γνωστό ότι η ευγενής οικογένεια του Πεισιστράτου καταγόταν από τους Νηλείδες των Αθηνών. Στα ταραγμένα χρόνια του τέλους της Μυκηναϊκής εποχής, πολλοί κάτοικοι από άλλες περιοχές κατέφυγαν στην Αθήνα για να σωθούν, γιατί η πόλη αυτή δεν γνώρισε τις καταστροφές των άλλων μυκηναϊκών κέντρων. Οι ιστορικές παραδόσεις γνωρίζουν και αναφέρουν τη σχετική ηρεμία που επικράτησε στην Αθήνα την εποχή αυτή και την αποδίδουν στο γεγονός ότι οι Δωριείς δεν κατέλαβαν ποτέ την πόλη αυτή.

Πολλές όμως οικογένειες θα παρέμειναν στην Πύλο μετά από την καταστροφή του ανακτόρου, γιατί θολωτοί τάφοι εξακολουθούν να κτίζονται και να χρησιμοποιούνται στην περιοχή έως το τέλος του 11ου αι., έως το τέλος δηλαδή της Μυκηναϊκής εποχής. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι η ζωή κατά κάποιο τρόπο συνεχίσθηκε, αλλά ο πληθυσμός σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, μειώθηκε πολύ και έφθασε μόλις στο ένα δέκατο του πληθυσμού της προηγουμένης περιόδου.