Φάρις

Οι ληστές είχαν σκορπίσει μικρά πολύτιμα αντικείμενα στο δάπεδο του θολωτού - σφραγιδόλιθους, κομματάκια από αμέθυστο, ήλεκτρο, ένα ψάρι από έλασμα χρυσού - αλλά δεν παρατήρησαν έναν υπόγειο λάκκο στο δάπεδο. Ήταν λίγο μεγαλύτερος από το ύψος ενός άνδρα, χαλικόστρωτος, λιθόκτιστος και καλυμμένος με πλάκες και περιείχε τον άρχοντα του Βαφειού με τα κτερίσματά του άθικτα. Ο σκελετός δεν ήταν σε καλή κατάσταση αλλά πιθανώς ήταν άνδρας - με εμφανώς Μινωική λεπτότητα και πιθανή αγάπη προς τα παλιά αντικείμενα - όπως νόμισε ο Τσούντας, επειδή γύρω του υπήρχαν δαχτυλίδια, ένας σωρός από σφραγιδόλιθους σε κάθε καρπό χεριού, ογδόντα χάντρες από αμέθυστο επάνω στο στήθος του, ένα κάτοπτρο, το άνω μέρος από σκουλαρίκι και αρωματικά αγγεία. Αυτή η λεπτότης που χαρακτηρίζει αυτά τα αντικείμενα αντισταθμιζόταν από ένα ολόκληρο οπλοστάσιο: ένα ξίφος μήκους 94 εκ., 9 μαχαίρια και εγχειρίδια, δύο βαριά κυνηγετικά δόρατα και δύο πελέκεις. Μέρος αυτού του οπλισμού φαινόταν να είχε τοποθετηθεί σε ένα ξύλινο κιβώτιο στο προς την κεφαλή μέρος του λάκκου. Το διπλό περιδέραιο (όρμος) από αμέθυστους και ο σωρός των σφραγιδόλιθων, στο μέρος όπου ευρίσκονταν οι αποσαθρωμένοι καρποί των χεριών, αποτελούσαν φυσικά μέρος των ενδυμάτων με τα οποία είχε ταφεί ο άρχοντας του Βαφειού. Είχε στην πλευρά του ένα επίχρυσο εγχειρίδιο και σε κάθε χέρι από ένα χρυσό και αργυρό ποτήρια. Τα χρυσά αγγεία είναι τα διάσημα Ποτήρια του Βαφειού με σκηνές μεγάλων Κρητικών ταύρων, που προσελκύονται μέσω μιας αγελάδας και αιχμαλωτίζονται με σχοινένια δίχτυα. Είναι σίγουρο ότι τα ποτήρια αυτά κατασκευάστηκαν στην Κρήτη.

Ας μεταφέρουμε όμως την περιγραφή του Τσούντα για τα δύο ποτήρια: ¨Είναι δε αυτά δύο χρυσά ποτήρια που εικονίζουν την σύλληψιν ταύρων από αγέλας τρεφομένας πιθανώτατα δια τα ταυροκαθάψια, ήτοι ακροβατικά γυμνάσματα επάνω εις αγρίους ή ημιαγρίους ταύρους, γυμνάσματα πολύ τολμηρά και πολύ επικίνδυνα, εις τα οποία ελάμβανον πολλάκις μέρος και γυναίκες. Εις το έν ποτήριον η αγέλη είναι ειρηνική, απάγει δ' απ' αυτήν ανήρ μυκώμενον (μυκώμαι = μουγκρίζω) ταύρον, εις τον πόδαν του οποίου έδεσε χονδρόν σχοινίον, ενώ δύο άλλοι ταύροι στέκονται οπίσω ήσυχοι και φαίνονται ως να οαρίζουν (=συναναστρέφονται) μεταξύ των, τρίτος δε προσέρχεται προς αυτούς οσφραινόμενος. Εις το άλλο η θήρα λαμβάνει πολύ αγριωτέραν μορφήν, το μέσον της εικόνος κατέχει ταύρος συλληφθείς εις δίκτυον, το οποίο προσέδεσαν εις δύο δένδρα, άλλος δε ταύρος επήδησεν επάνω από το δίκτυον με έν τεράστιον τίναγμα του βαρέως σώματός του και τρίτος φεύγει ορμητικός προς την αντίθετην διεύθυνσιν, ενώ αγωνίζεται συνάμα ν' απαλλαγή από δύο ταυροκαθάπτας, εκ των οποίων ο είς ερρίφθη εις τα νώτα, αλλ' εκρημνίσθη κατακέφαλα, ο δ' άλλος κρατείται με τας χείρας και τα σκέλη από τα κέρατα του ζώου"

Άλλα διεθνή στοιχεία ή εισηγμένα είναι δύο αγγεία από Αιγυπτιακό (ή Συριακό) αλάβαστρο, ένας δρεπανοειδής πέλεκυς συριακής έμπνευσης, όπως διασκευάστηκε από τους Αιγύπτιους, χάντρες από ήλεκτρο της Βαλτικής και ένα σιδερένιο δαχτυλίδι, που αποτελεί ένα από τα πρώτα παραδείγματα του μετάλλου αυτού στην Ελλάδα. Τα νεκρικά κτερίσματα που ανήκουν σε μια περισσότερο επιχώρια, αλλά ενδεικτικά Μυκηναϊκή κατηγορία, περιλάμβαναν ζεύγη δίσκων από χάλκινους ζυγούς, λίθινους λίχνους και κεραμική που φαίνεται μόλις μεταγενέστερη των Λακκοειδών Τάφων. Η παράδοση της εξαιρετικής τέχνης των Λακκοειδών Τάφων συνεχίζεται στο εγχειρίδιο που βρέθηκε δίπλα στον άρχοντα και το οποίο έφερε ένθετη παράσταση από άργυρο και νιέλλο ανδρών που κολυμπούν.

Τα δυο χρυσά ποτήρια του Βαφειού με την έκτυπη διακόσμηση είναι τα μόνα διασωθέντα δείγματα στο είδος τους, καθώς ανήκουν στην κατηγορία της έξοχης, καθαρά μινωικής μεταλλοτεχνίας, η οποία ενίοτε εμφανίζεται στους καταλόγους των πινακίδων της Γραμμικής Β της Κνωσού ή φέρεται σαν βασιλικό δώρο εν πομπή στις τοιχογραφίες των Αιγυπτιακών τάφων.

Στους σφραγιδόλιθους του Βαφειού, το πιο λαμπρό σύνολο που βρέθηκε ποτέ στην Ελλάδα, μπορεί να παρακολουθήσει κανείς την εξέλιξη των Ελλήνων σφραγιδογλύφων οι οποίοι καθοδηγούνται στην τέχνη τους από Μινωικά πρότυπα και εισηγμένους σφραγιδοκύλινδρους. Πολλοί από σφραγιδόλιθους του Βαφειού έχουν κατασκευαστεί στην Κρήτη, αλλά ένας μεγάλος αριθμός επίσης αποτελεί όμορφα σχεδιασμένες παραλλαγές σκηνών που δεν είχαν κρητικά πρότυπα.