Η σύνοδος της Χαλκηδόνος (451), που συγκλήθηκε με την παρακίνηση της νέας αυτοκράτειρας, ακυρώνει τις αποφάσεις της δεύτερης συνόδου της Εφέσου. Καταλήγει σε έναν ορισμό για την άρρηκτη συνένωση των δύο φύσεων, της θεϊκής και της ανθρώπινης, στο πρόσωπο του Χριστού. Διατυπώθηκε λοιπόν ένα δόγμα που η Ρώμη και η Κωνσταντινούπολη το αποδέχονται ως ορθόδοξο αλλά που δεν γίνεται ομόφωνα αποδεκτό στην Ανατολή. Εξακολουθούν δηλαδή να υφίστανται σημαντικές εστίες μονοφυσιτικής αντιπολίτευσης, που κατά τον 6ο αι. θα σχηματίσουν ετερόδοξες αποσχίζουσες εκκλησίες.

Ο θάνατος του Αττίλα το 453, μετά την αποτυχία της επίθεσής του εναντίον της Γαλατίας (στα Καταλαυνικά Πεδία, 451) και της Ιταλίας, απομακρύνει τον κίνδυνο εκ μέρους των Ούνων και ανακουφίζει τα οικονομικά της αυτοκρατορίας, ενόσω η πολεμική μηχανή επανατίθεται σε λειτουργία, απωθώντας τις επιθέσεις των Αράβων στην Ανατολή, επιβάλλοντας την ειρήνη στη Θηβαΐδα στις νομαδικές φυλές των Βλεμύων και των Νοβάδων.