Gistor

Ο οικισμός του Μακρύγιαλου βρίσκεται μισό χιλιόμετρο νότια του ομώνυμου χωριού, στην περιοχή της αρχαίας Πύδνας. Οι ανασκαφές της δεκαετίας του '90, που έγιναν με αφορμή την επέκταση του εθνικού δικτύου Αθήνας-Θεσσαλονίκης, αποκάλυψαν το μεγαλύτερο γνωστό οικισμό της Νεώτερης Νεολιθικής.

Πρόκειται για έναν επίπεδο οικισμό, που κατοικήθηκε τόσο κατά τις προδιμηνιακές (Νεότερη Νεολιθική Ι) όσο και κατά τις διμηνιακές φάσεις (Νεότερη Νεολιθική ΙΙ). Χαρακτηριστικό είναι ότι οι αρχιτεκτονικές αυτές φάσεις δεν αναπτύσσονται η μία πάνω στην άλλη, όπως συμβαίνει κατά κανόνα στους νεολιθικούς οικισμούς ( τούμπα ή μαγούλα), αλλά εκτείνονται η μία δίπλα στην άλλη, φτάνοντας τα 500 στρέμματα. Ο οικισμός ερευνήθηκε σε έκταση 60 στρεμμάτων και αποτελεί τη μεγαλύτερη σε έκταση ανασκαφή νεολιθικού οικισμού στην Ελλάδα. Όμως δεν υπάρχει πια, μια και τα σύγχρονα έργα έπρεπε να περαιωθούν!

Ο οικισμός της Νεότερης Νεολιθικής Ι (Μακρύγιαλος Ι) αποτελείται από αραιά κτισμένες, κυκλικές και ελλειψοειδείς πασσαλόπηκτες καλύβες με υπόγειο, σκαμμένο στο έδαφος. Το δάπεδο των οικημάτων αποτελούν κορμοί δένδρων που σκεπάζουν τα υπόγεια. Ο οικισμός περιβάλλεται από διπλή τάφρο. Η εσωτερική αποτελείται από λάκκους σε αλυσιδωτή διάταξη και έχει μέγιστο πλάτος 4,5 μέτρα και μέγιστο βάθος 3,5 μέτρα. Η εξωτερική τάφρος έχει σχήμα V και είναι μικρότερη. Μετά την εγκατάλειψη του τμήματος αυτού του οικισμού, οι τάφροι χρησιμοποιούνται για ταφές αλλά και για απορρίμματα. Ανάμεσα στις δύο φάσεις μεσολάβησε πιθανότατα προσωρινή εγκατάλειψη του οικισμού.

Κατά τη Νεότερη Νεολιθική ΙΙ - φάση Κλασικό Διμήνι (Μακρύγιαλος ΙΙ) - κατασκευάζονται σε πυκνή διάταξη, οικήματα όμοιου τύπου που η διάμετρός τους φτάνει τα 5 μέτρα. Στο υπόγειο ενός απ' αυτά βρέθηκαν μάλιστα αποθηκευτικά αγγεία. Οι τροφοπαρασκευαστικές κατασκευές (εστίες), καθώς επίσης και οι χώροι εργασίας για εξειδικευμένες εργασίες (μεταλλουργία) βρίσκονται έξω από τα σπίτια. Σε κάποια χρονική στιγμή της φάσης Μακρύγιαλος ΙΙ χρησιμοποιούνται και ορθογώνια κτίσματα, όπως επίσης και ένα αψιδωτό κτήριο μήκους 15 μέτρων, που ίσως να μην ήταν και το μοναδικό του οικισμού. Ο οικισμός περιβάλλεται και στη φάση αυτή από προστατευτικές τάφρους.

Αμέτρητη κεραμική, 10.000 εργαλεία από οψιανό και πυριτόλιθο, 8000 εργαλεία από λειασμένο λίθο (αξίνες, πελέκεις, σμίλες κλπ), 240 πήλινα και μαρμάρινα σχηματοποιημένα ειδώλια, δακτυλιόσχημα περίαπτα από μάρμαρο (Μακρύγιαλος Ι) και χαλκό (Μακρύγιαλος ΙΙ), κοσμήματα από οστό και όστρεα (σπόνδυλος, cardium) και 72 χάλκινα αντικείμενα (χάντρες, περόνες, οπείς, σφυρηλατημένα σύρματα και ελάσματα) ξετυλίγουν όλο το φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων της μεταλλασσόμενης κοινωνίας της Νεότερης Νεολιθικής.