Gistor

Μετά από οκτώ περίπου αιώνες ακμής, κατά τη διάρκεια της Πρωτοελλαδικής εποχής, στην Αττική, αρχίζει να παρατηρείται μια κάμψη και διαφοροποίηση τόσο στην εικόνα της κατοίκησης, όσο και στα στοιχεία του καθημερινού βίου, τα οποία εντείνονται με την είσοδο στη 2η χιλιετία π.Χ. Η λεγόμενη Μεσοελλαδική περίοδος έχει αρχίσει ίσως πριν το 2000 π.Χ. και εμφανίζει έντονη διαφοροποίηση στην οικιστική οργάνωση της περιοχής, αφού ο αριθμός των οικισμών μειώνεται δραστικά και τα στοιχεία του πολιτισμού παρουσιάζουν παρακμή σε σχέση με την προηγούμενη λαμπρή εποχή.

Ωστόσο, παράλληλα με τη μείωση του αριθμού των οικισμών, κάποιοι από αυτούς διευρύνονται: Θορικός, Άγιος Νικόλαος Αναβύσσου. Κεφαλή (Κερατέα), Λάμπτρες, Σφηττός (Κορωπί), Βραυρώνα, Μαραθώνας (Πλάσι και Αγρελίκι), Αθήνα, Ελευσίνα, ενώ κατά την ίδια περίοδο δημιουργούνται άλλοι, όπως η οχυρωμένη ακρόπολη στις Αφίδνες. Η συγκέντρωση αυτή του πληθυσμού πιθανώς επιβεβαιώνει την πραγματοποίηση του πρώτου συνοικισμού της Αττικής, που αποδίδεται στον μυθικό "πρώτο βασιλέα" της Κέκροπα τον Διφυή (Στράβων, Γεωγραφικά). Οι κώμες αυτές θα ήταν έδρες τοπικών ηγεμόνων, ίσως των πρώτων "βασιλέων", που η παράδοση τους συνδέει με συγκεκριμένες από αυτές.

Επειδή δεν έχουν ανασκαφές σε οικισμούς, παρά μόνο μερικών μικρών οικιών στη Βραυρώνα τον Θορικό και τη νότια κλιτή της Ακρόπολης, οι γνώσεις μας για την αρχιτεκτονική της εποχής είναι περιορισμένες. Παρά τα λίγα στοιχεία, μπορούμε επίσης να υποστηρίξουμε ότι αρκετές μεσοελλαδικές θέσεις, εκτός από το ιερό κορυφής στον Υμηττό, εξελίσσονται σε μεγάλα ή μικρότερα ιερά στους μυκηναϊκούς ή αργότερα στους ιστορικούς χρόνους: στο Ερεχθείο, στον ναό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στη Λούτσα, στο τέμενος της Μερέντας. στο "ηρώο του Κραναού" στις Λάμπτρες, στον ναό της Αρτέμιδος Μουνιχίας στον Πειραιά, στη Ραφήνα. Οι θέσεις αυτές συχνά συγχέονται από τους μεταγενέστερους με μια τοπική θεότητα ή με τον επώνυμο ήρωα της περιοχής και αποτελούν σαφή ένδειξη για την άσκηση προγονολατρείας κατά τα τέλη των προϊστορικών και τις αρχές των ιστορικών χρόνων.

Επιπλέον, η δημιουργία οικογενειακών ταφικών τύμβων (τριών στον Βρανά Μαραθώνος, ενός ορθογωνίου στη νότια κλιτή της Ακρόπολης και ενός μεγάλου στις Αφίδνες), όπου γύρω από μία κεντρική ταφή αναπτύσσονται οι άλλοι τάφοι, οδηγεί στην υπόθεση ότι τα μεγάλα γένη της Αττικής έχουν αρχίσει να συγκροτούνται.

Πολλές τεχνολογικές κατακτήσεις, όπως η ευρεία χρήση του κεραμικού τροχού που συνέβαλε στην πρόοδος της κεραμικής τέχνης και η εξελιγμένη πλέον μεταλλουργία λόγω της επίτευξης κραμάτων, διαδίδονται ταχύτατα και προετοιμάζουν τη μεγάλη πολιτιστική άνθηση των επόμενων αιώνων, που συνδέεται με τον μυκηναϊκό πολιτισμό.