echo $parameters['introduction'] ?>
(George's Site)
Κυκλαδικά ειδώλια (Α' μέρος) |
Συντάχθηκε απο τον/την Administrator |
Τρίτη, 04 Νοέμβριος 2008 21:30 |
Σε όλη την περίοδο του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, υπάρχει μια πλούσια σειρά αγαλματιδίων, συνήθως από μάρμαρο, που αποτελούν μία από τις πλέον χαρακτηριστικές και γνωστές δημιουργίες των Κυκλάδων. Με μέσο ύψος από 20 έως 30 εκ., απαντούν σχεδόν πάντοτε σε τάφους, όπου σ' ένα μόνο νεκρό μπορούν να αντιστοιχούν πολλά ειδώλια. Συνήθως παριστάνουν μια όρθια γυναικεία μορφή, προφανώς γυμνή (στην πραγματικότητα η εντύπωση αυτή μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι τα χρώματα έχουν εξαφανιστεί), με τα χέρια σταυρωμένα ή διπλωμένα στο στήθος. Οι γραμμές ωστόσο είναι γεωμετρικές, η μορφή επίπεδη και η ανατομία αποδίδεται σχηματικά. Μερικές φορές, τα δηλωμένα με απλή πλαστικότητα χαρακτηριστικά, οι εγχαράξεις οι ενθέσεις ή τα ίχνη χρώματος υπογραμμίζουν ορισμένες λεπτομέρειες. Άλλα ειδώλια, σπανιότερα, παριστάνουν μια ανδρική μορφή, άλλοτε όρθια, άλλοτε καθιστή.
Συχνά προτείνεται μια θρησκευτική ερμηνεία για τα λίθινα αυτά ειδώλια. Υποστηρίζεται από τους περισσότερους μελετητές ότι πρόκειται για παραστάσεις της Μητέρας Θεάς ή τουλάχιστον μιας γυναικείας θεότητας, ίσως αρωγού στον κάτω κόσμο, και τους αποδίδεται έτσι ένας ρόλος στις ταφικές συνήθειες. Η ερμηνεία αυτή όμως δεν εξηγεί την παρουσία των ανδρικών μορφών, ούτε την παντελή απουσία ειδωλίων από τους περισσότερους τάφους, και πάνω από όλα, δεν στηρίζεται σε κανένα θετικό επιχείρημα. Τα ίδια ισχύουν και για την άλλη κλασσική ερμηνεία που θέλει τα ειδώλια συμβολικές συντρόφους, που προορίζονται να υπηρετούν το νεκρό στον κάτω κόσμο και ιδιαίτερα να ικανοποιούν τις ερωτικές του ανάγκες. Εξάλλου, υπάρχουν ίχνη χρήσης και κυρίως θραύσης και επισκευής που δείχνουν ότι τα ειδώλια δεν είχαν από την αρχή ταφική χρήση αλλά ένα ρόλο ακόμη ανεξιχνίαστο, ανάμεσα στα υπάρχοντα των ζωντανών. Διακρίνουμε τρεις βασικές κατηγορίες ειδωλίων. Τα Σχηματικά, τα Φυσιοκρατικά και τα Υβριδικά. Στα σχηματικά ανήκουν τα πολύ απλά και μικρά σε μέγεθος πλακοειδή ειδώλια, τα οποία είναι έτσι διαμορφωμένα ώστε να προσλαμβάνουν ένα αδρά ανθρωπομορφικό περίγραμμα. Στα φυσιοκρατικά περιλαμβάνονται τα ειδώλια, στα οποία επιχειρείται η φυσιοκρατική απόδοση της ανθρώπινης μορφής. Τέλος, στα υβριδικά περιλαμβάνονται οι ενδιάμεσες, μεταβατικές μορφές, οι οποίες συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά δύο τουλάχιστον, τύπων. Στα σχηματικά ειδώλια διακρίνουμε τους παρακάτω τύπους:
ΒιολόσχημοςΕίναι ο πιο γνωστός τύπος σχηματικών ειδωλίων και αποτελεί εξέλιξη του νεολιθικού βιολοειδούς. Κεφάλι και λαιμός δηλώνονται με ραβδόσχημη προεξοχή και η μέση με πλατειές εγκοπές, από μία σε κάθε πλευρά, κατά τρόπο ώστε το περίγραμμα του ειδωλίου να προσλαμβάνει σχήμα βιολιού. Μερικές φορές δηλώνονται οι μαστοί ή υπάρχουν εγχαράξεις, συνήθως στην μπροστινή και μερικές φορές και στην πίσω όψη, προς δήλωση κάποιων ανατομικών λεπτομερειών, όπως είναι η βάση του λαιμού, οι βραχίονες, οι πτυχές στην περιοχή της μέσης, η ηβική χώρα και η σπονδυλική στήλη. Το ύψος των βιολόσχημων ειδωλίων κυμαίνεται από 2,5 έως 31,5 εκ. ΒιολοειδήςΑποτελεί παραλλαγή του βιολόσχημου. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι η μέση δηλώνεται με δύο αντίστοιχες γωνιώδεις εγκοπές. Μερικές φορές χρησιμοποιούνται εγχαράξεις για να τονίσουν την βάση του λαιμού και την περιοχή της μέσης ή για να δηλώσουν τους βραχίονες, τις πτυχές στην περιοχή της κοιλιάς και το ηβικό τρίγωνο. Το ύψος τους κυμαίνεται από 3,35 έως 19,4 εκ. Τύπος με τονισμένους ώμουςΚαι αυτός αποτελεί παραλλαγή του βιολόσχημου. Το κεφάλι και ο λαιμός δηλώνονται με ραβδόσχημη ή πλατειά τριγωνική προεξοχή και οι ώμοι έχουν τη μορφή τριγωνικών αποφύσεων που αποδίσουν υποτυπωδώς τους βραχίονες. Το ύψος κυμαίνεται από 3,5 έως 14 εκ. ΠτυόσχημοςΠρόκειται για σπάνιο τύπο ο οποίος είναι παραλλαγή του βιολοειδούς. Το σώμα είναι τετράπλευρο, παραλληλόγραμμο ή τραπεζιόσχημο. Μερικές φορές η βάση του λαιμού τονίζεται με εγχαράξεις στον μπροστινή πλευρά. Πτυόσχημος με δύο γωνιώδεις εγκοπέςΕίναι παραλλαγή του Πτυόσχημου και έχει δύο εγκοπές, μία σε κάθε πλευρά, στην περιοχή της μέσης. Κεφάλι και λαιμός δηλώνονται με ραβδόσχημη προεξοχή και το σώμα είναι τετράπλευρο. ΣπαθιδόσχημοςΕίναι σχετικά σπάνιος τύπος και παρόμοιος με τον πτυόσχημο. Η διαφορά έγκειται στο ότι η ραβδόσχημη προεξοχή έχει μεγαλύτερο ύψος και το σώμα μικρότερο μέγεθος. Το ύψος τους κυμαίνεται από 3,35 έως 19 εκ. ΒοτσαλόσχημοςΟ τύπος αυτός είναι γνωστός από την ΝΝ περίοδο και περιλαμβάνει επίπεδα πλακίδια ωοειδούς, ελλειψοειδούς ή επιμήκους σχήματος, τα οποία δεν έχουν καμία ιδιαίτερη δήλωση του λαιμού. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να είναι επιλεγμένα βότσαλα που δεν έχουν υποστεί καμία κατεργασία. Το ύψος τους κυμαίνεται από 3,7 έως 22 εκ. ΠολυμερήςΑποτελεί παραλλαγή του βοτσαλόσχημου και περιλαμβάνει μικρά επίπεδα βότσαλα ωοειδούς αρχικά σχήματος, τα οποία με ένα, δύο ή τρία ζεύγη αντίστοιχων εγκοπών και στις δύο πλευρές διακρίνονται σε δύο, τρία ή τέσσερα μέρη. Τύπος ΤροίαςΑποτελεί εξέλιξη του βοτσαλόσχημου, το οποίο με ένα ζεύγος αντίστοιχων καμπύλων εγκοπών περίπου στο μέσο του ύψους του προσλαμβάνει οκτώσχημο περίγραμμα. Πρόκειται για τύπο που απαντά σποραδικά στις Κυκλάδες και την Κρήτη, αλλά είναι πολύ συνήθης στην Τροία Ι-ΙΙΙ και την βορειοδυτική Μ. Ασία.
Τύπος BeycesultanΗ ονομασία του προέρχεται από την ομώνυμη θέση της Μ. Ασίας. Κεφάλι και λαιμός δηλώνονται με μακριά και λεπτή ραβδόσχημη προεξοχή, η οποία ενίοτε καταλήγει σε αιχμή, οι ώμοι έχουν την μορφή τριγωνικών αποφύσεων, που αποδίδουν υποτυπωδώς τους βραχίονες και το σώμα είναι ευρύ και θυλακοειδές. Τύπος ΑπείρανθουΟφείλει την ονομασία του στο ομώνυμο χωριό της Νάξου και αποτελεί εξέλιξη του πτυόσχημου από τον οποίο διαφέρει ως προς την υποτυπώδη δήλωση της κεφαλής, τόσο στην μπροστινή όψη όσο και στην κατατομή και από το γεγονός ότι το είδωλιο δεν είναι εντελώς επίπεδο. Μερικές φορές, το κεφάλι παρουσιάζει ελαφριά κλίση προς τα πίσω. Το σώμα μπορεί να είναι παραλληλόγραμμο, τραπεζιόσχημο, ρομβοειδές, πεντάπλευρο, τριγωνικό ή ελλειψοειδές.
Τύπος Φυλακωπής Ι ή Αγίας ΕιρήνηςΟφείλει την ονομασία του στους ομώνυμους οικισμούς της Μήλου και της Κέας. Αποτελεί εξέλιξη του τύπου με τους τονισμένους ώμους. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι είναι παχύτερος σε κατατομή και έχει τριγωνικό γενικά περίγραμμα, τραπεζιόσχημη προεξοχή προς δήλωση της κεφαλής και του λαιμού και δύο τριγωνικές ή τραπεζιόσχημες αποφύσεις στους ώμους προς δήλωση των βραχιόνων. Στα φυσιοκρατικά ειδώλια διακρίνουμε τους παρακάτω τύπους:
ΠλαστηράΟφείλει την ονομασία από το ομώνυμο ΠΚ νεκροταφείο της Πάρου. Ο τύπος αυτός αποτελεί την πρωιμότερη προσπάθεια φυσιοκρατικής απόδοσης της ανθρώπινης μορφής την 3η χιλιετία. Περιλαμβάνει όρθιες ανδρικές και γυναικείες μορφές, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των οποίων είναι ο συνήθως εξαιρετικά ψηλός λαιμός, οι καμπτόμενοι στους αγκώνες βραχίονες με τα άκρα των χεριών τοποθετημένα αντικριστά κάτω από τους μαστούς, τα λαξευμένα χωριστά σε όλο το ύψος τους σκέλη, η λεπτομερής απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου και των ανατομικών γνωρισμάτων του σώματος, οι ιδιαίτερα τονισμένες καμπυλότητες στην περιοχή της λεκάνης και των μηρών, τα οριζόντια ή ελαφρώς τοξωτά πέλματα, η πλαστικότητα στην απόδοση των επιμέρους στοιχείων, αλλά και η επιπεδικότητα σε κατατομή. Μερικές φορές έχουν κυλινδρικό ή κωνικό πίλο με διακόσμηση οριζόντιων αυλακώσεων, έχουν κοιλότητες με ένθετα μελανά βότσαλα στη θέση των οφθαλμών και επάλληλες οριζόντιες εγχαράξεις στην περιοχή της κοιλιάς. ΛούρουΟφείλει την ονομασία σ' ένα τάφο στην ομώνυμη θέση της Νάξου. Κατά κανόνα τα ειδώλια είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο και κάποια από όστρεο, το ύψος τους κυμαίνεται από 3 έως 28,6 εκ. Το κεφάλι του έχει τριγωνικό ή αμυγδαλόσχημο σχήμα, που διακρίνεται από τον ψηλό λαιμό και ενίοτε παρουσιάζει κλίση προς τα πίσω (σε κάποιες περιπτώσεις φέρει και κωνικό πίλο). Οι βραχίωνες σχηματίζονται με πτερυγιόσχημες αποφύσεις στους ώμους, τα σκέλη άλλοτε είναι λαξευμένα μέχρι το ύψος των γονάτων ή και σε όλο το ύψος τους και άλλοτε ενωμένα σε όλο το ύψος τους και λαξευμένα χωριστά μόνο στα άκρα των ποδιών, τα πέλματα είναι οριζόντια και υπάρχει παντελής απουσία των χαρακτηριστικών του προσώπου και συνήθως των ανατομικών λεπτομερειών του σώματος. Συχνά η περιοχή της ήβης δηλώνεται με εγχάρακτο τρίγωνο ή με την ανάγλυφη γένεση των μηρών, ενώ σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που δηλώνονται οι μαστοί και η περιοχή της κοιλιάς. ΠροκανονικόςΑποτελεί ενδιάμεση μεταβατική μορφή από τον τύπο Πλαστηρά στον κανονικό τύπο με τους βραχίονες διπλωμένους. Συγκεκριμένα, τα ειδώλια αυτά, ενώ διατηρούν κάποια χαρακτηριστικά του τύπου Πλαστηρά, όπως είναι η όρθια στάση, η ενίοτε λεπτομερής απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου και των ανατομικών λεπτομερειών του σώματος, ταυτόχρονα παρουσιάζουν στοιχεία προδρομικά του κανονικού τύπου, όπως είναι η στροφή της κεφαλής και η κλίση της προς τα πίσω, η ανάγλυφη δήλωση της μύτης και των μαστών, οι πρώτες προσπάθειες των διπλωμένων βραχιόνων, έχουν την καταγωγή τους από παλαιότερους τύπους. ΚανονικόςΕίναι εξέλιξη του προκανονικού και αποτελεί την πιο γνωστή και πολυπληθή κατηγορία κυκλαδικών ειδωλίων. Συνήθως παριστάνουν γυμνές γυναικείες μορφές, αλλά δεν λείπουν και οι ανδρικές που είναι πιο σπάνιες. Το μέγεθός τους κυμαίνεται από 7 εκ. έως 1,50 μ. Τα χαρακτηριστικά των ειδωλίων αυτών είναι η κεφαλή που γέρνει προς τα πίσω και απολήγει σε επίπεδη επιφάνεια, η οποία πιθανόν συμβολίζει ειδική κόμμωση ή ένα είδος καλύμματος της κεφαλής. Από τα χαρακτηριστικά του προσώπου δηλώνεται πάντοτε μόνον η μύτη ανάγλυφα. Ενίοτε - στα μεγάλου μεγέθους είδωλα - δηλώνονται ανάγλυφα τα αυτιά, ενώ η κόμη, οι οφθαλμοί και τα φρύδια, όταν δηλώνονται, αποδίδονται γραπτά. Το στόμα δηλώνεται σπανίως, είτε ανάγλυφο ή με απλή οριζόντια εγχάραξη. Κατά κανόνα η διάκριση του λαιμού από το κεφάλι και τον κορμό είναι σαφής και δηλώνεται με εγχαράξεις. Οι μαστοί αποδίδονται ανάγλυφοι. Οι βραχίονες κάμπτονται στους αγκώνες και είναι διπλωμένοι στην περιοχή του στομάχου, ο δεξιός κάτω από τον αριστερό. Μερικές φορές η κοιλιά παρίσταται διογκωμένη και άλλες έχει πτυχές που αποδίδονται με εγχαράξεις. Τα σκέλη είναι ενωμένα και συχνά κάμπτονται στα γόνατα. Η διάκριση μεταξύ των σκελών γίνεται με εγχάραξη, αυλάκωση ή εγκοπή, που πολύ συχνά είναι είναι διαμπερής ανάμεσα στις κνήμες. Γόνατα και σφυρά δηλώνονται ενίοτε με εγχαράξεις, όπως και η σπονδυλική στήλη και τα δάκτυλα όλων των άκρων. Τα άκρα των ποδιών παρουσιάζουν συνήθως κλίση προς τα κάτω, με τρόπο ώστε οι μορφές να δίνουν την εντύπωση ότι πατούν στις άκρες των δακτύλων. ΚαψάλωνΑποτελεί παραλλαγή του κανονικού τύπου και οφείλει την ονομασία του από το ομώνυμο νεκροταφείο της Αμοργού. Διακρίνεται για την πλαστική απόδοση των επί μέρους τμημάτων του σώματος και για τα καμπύλα περιγράμματα σε όλες τις όψεις. Το κεφάλι είναι αισθητά παχύ σε κατατομή και διαχωρίζεται από τον λαιμό με σαφήνεια. Ο άνω κορμός είναι στενός και ελάχιστα ευρύτερος της λεκάνης στους ώμους, οι ώμοι στρογγυλεμένοι και οι μαστοί συχνά συχνά τετραγωνικοί και τοποθετημένοι κοντά στους βραχίονες αλλά και μεταξύ τους. Η περιοχή της ήβης δηλώνεται με την ανάγλυφη γένεση των μηρών και μερικές φορές ορίζεται από οριζόντια εγχάραξη στο κάτω όριο της κατά κανόνα διογκωμένης κοιλιάς, με τρόπο ώστε το ηβικό τρίγωνο να αποδίδεται ως ελαφρώς βαθουλωμένη επιφάνεια. Συχνά οι γλουτοί υπογραμμίζονται από οριζόντια ή ελαφρώς καμπύλη εγχάραξη. Τα σκέλη διακρίνονται συνήθως με βαθιά εγκοπή, που είναι διαμπερής ανάμεσα στις κνήμες ή και στο κατώτερο τμήμα των μηρών, σε μερικές περιπτώσεις είναι εντελώς χωρισμένα κάτω από τα γόνατα. Χαρακτηριστική είναι η έντονη κάμψη των σκελών στα γόνατα, τα οποία ενίοτε δηλώνονται πλαστικά. Τα πέλματα είναι ελαφρώς τοξωτά και συχνά οριζόντια. Το ύψος κυμαίνεται από 13,5 έως 37 εκ. και σε όλες τις γνωστές περιπτώσεις παριστάνουν γυναικείες μορφές. Η παραλλαγή αυτή είναι η αρχαιότερη όλων των παραλλαγών των κανονικών ειδωλίων. ΣπεδούΤην ονομασία οφείλει από το ομώνυμο νεκροταφείο της Νάξου και αποτελεί την συνηθέστερη και πολυπληθέστερη παραλλαγή κανονικών ειδωλίων και γνωρίζει την μεγαλύτερη εξάπλωση μέσα και έξω από τις Κυκλάδες και φαίνεται να έχει την μεγαλύτερη χρονική διάρκεια. Όλα τα γνωστά ειδώλια παριστάνουν γυναικείες μορφές εκτός από ένα. Το ύψος κυμαίνεται από 8 εκ. έως 1,50 μ. Στην παραλλαγή αυτή διακρίνουμε πρώιμα και ύστερα έργα. Στα πρώιμα έργα, που βρίσκονται εγγύτερα στην παραλλαγή των Καψάλων, εντάσσονται τα ειδώλια τα οποία είτε χαρακτηρίζονται από ιδιαιτέρως καμπύλα εξωτερικά περιγράμματα των μηρών και των κνημών, σχετικά λεπτή μέση και έντονη κάμψη των σκελών είτε παρουσιάζουν σχεδόν ευθύγραμμα περιγράμματα σε κατατομή και επίπεδες επιφάνειες στην πρόσθια και την οπίσθια όψη. Το κεφάλι είναι συχνά λυρόσχημο. Τα σκέλη διακρίνονται με βαθιά εγκοπή, που συνήθως είναι διαμπερής μεταξύ των κνημών ή σε τμήμα των μηρών, οι δε άκροι πόδες παρουσιάζουν κλίση προς τα κάτω. Η περιοχή της ήβης δηλώνεται με ελαφρά καμπύλη αυλάκωση στο κάτω όριο της κοιλιάς είτε με δύο λοξές συγκλίνουσες εγχαράξεις στην περιοχή των βουβωνικών γραμμών είτε με εγχάρακτο τρίγωνο που προκύπτει από τον συνδυασμό των δύο προηγουμένων είτε με την ανάγλυφη γένεση των μηρών. Ενίοτε τα δάκτυλα δηλώνονται με εγχαράξεις. Στα ύστερα έργα της παραλλαγής εντάσσονται τα έργα που έχουν σχεδόν ευθύγραμμα περιγράμματα σε όλες τις όψεις. Το κεφάλι είναι λυρόσχημο, οι ώμοι μάλλον γωνιώδεις και η χρήση εγχαράξεων για την απόδοση των επιμέρους ανατομικών λεπτομερειών κυριαρχεί έναντι της πλαστικής απόδοσης. Σε μια περίπτωση το στόμα αποδίδεται ανάγλυφο. Η ηβική χώρα δηλώνεται με εγχάρακτο τρίγωνο. Τα σκέλη διακρίνονται με εγκοπή που δεν είναι διαμπερής και είναι λαξευμένα χωριστά μόνο σε τμήμα των άκρων ποδών. ΔωκαθισμάτωνΑυτή η παραλλαγή των κανονικών ειδωλίων πήρε την ονομασία της από το ομώνυμο νεκροταφείο της Αμοργού και αποτελεί εξέλιξη των ύστερων έργων της παραλλαγής Σπεδού, όπως φαίνεται από την ύπαρξη ειδωλίων που συνδυάζουν χαρακτηριστικά και των δύο παραλλαγών. Οι μορφές είναι ρόδινες, με κυματιστά περιγράμματα σε κατατομή και επίπεδες επιφάνειες στην μπροστινή και πίσω όψη. Οι ανατομικές λεπτομέρειες αποδίδονται με εγχαράξεις. Το κεφάλι είναι συνήθως τριγωνικό, με στρογγυλεμένο πηγούνι και κοίλο το πίσω μέρος. Μικρή οριζόντια εγχάραξη δηλώνει το στόμα. Η διάκριση του κεφαλιού από τον λαιμό δεν είναι σαφής στην πίσω όψη. Το περίγραμμα του άνω κορμού και των σκελών είναι κατά κανόνα επίσης τριγωνικό, ιδιαίτερα ευρύ στην περιοχή των ώμων και βαθμηδόν λεπτυνόμενο προς τα άκρα των ποδιών. Οι ώμοι είναι γυρτοί και συχνά πολύ γωνιώδεις, οι μαστοί είναι μυτεροί, με μεγάλη από στάση μεταξύ τους. Οι πήχεις διαγράφονται ενίοτε ελαφρά τοξωτοί επάνω από την διογκωμένη κοιλιά, στοιχείο που έχει ερμηνευθεί ως δηλωτικό εγκυμοσύνης. Η ήβη δηλώνεται με εγχάρακτο τρίγωνο και οι γλουτοί με χαμηλή γωνιώδη προεξοχή. Τα σκέλη σε κάμπτονται συνήθως. Αρκετά συχνά η περιοχή των γονάτων αποδίδεται πλαστικά. Τα πέλματα είναι επίπεδα, με κλίση προς τα κάτω. Τα δάχτυλα των ποδιών, και σπανιότερα των χεριών, δηλώνονται συχνά με εγχαράξεις. Μερικές φορές οι αυλακώσεις ή οι αβαθείς εγκοπές που διακρίνουν τους βραχίονες από τον κορμό και τα σκέλη μεταξύ τους είναι διαμπερείς, η δε περιοχή μεταξύ των πήχεων και του ηβικού τριγώνου καταλαμβάνεται από επάλληλες οριζόντιες εγχαράξεις, που πιθανόν αποδίδουν πτυχές και υποδηλώνουν κατάσταση λοχείας. Έχουν ύψος που κυμαίνεται από 12,8 έως 40 εκ. Σε λίγες περιπτώσεις το ύψος τους φθάνει τα 76 εκ. Στην πλειονότητα ανήκουν σε γυναικείες μορφές και σε μία μόνο περίπτωση σε άνδρα. ΧαλανδριανήςΗ κανονικού τύπου παραλλαγή αυτή οφείλει το όνομά της στο ομώνυμο νεκροταφείο της Σύρου και το ύψος των ειδωλίων αυτών κυμαίνεται από 7 έως 30 εκ. Τα γνωστά ειδώλια παριστούν γυναικείες μορφές. Τα πρωιμότερα δείγματα έχουν τριγωνικό περίγραμμα και παρουσιάζουν κάποια ομοιότητα με την παραλλαγή Δωκαθισμάτων, της οποίας αποτελούν εξέλιξη, αν και το ευρύ τριγωνικό κεφάλι, η έντονα προέχουσα μύτη και η γενικότερα άτεχνη και χονδροειδής εμφάνισή τους τα διακρίνει σαφώς από εκείνα. Τα υστερότερα δείγματα έχουν κορμό με ορθογώνιο περίγραμμα και ακόμα πιο επίπεδες επιφάνειες, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται σανιδόμορφα. Αρκετά συχνά το κεφάλι αποτελεί τριγωνική πλάκα τοποθετημένη λοξά επάνω στον ψηλό, σχεδόν κυλινδρικό λαιμό. Οι Μαστοί αποδίδονται σαν δύο μικρά, χαμηλά εξάρματα, με μεγάλη απόσταση μεταξύ τους. Βραχίονες και πήχεις αποδίδονται σχηματικά και διακρίνονται από τον κορμό και μεταξύ τους με επιπόλαιες εγχαράξεις. Μερικές φορές με οριζόντιες αυλακώσεις δηλώνονται ανάγλυφες πτυχές στην περιοχή της κοιλιάς. Συνηθέστερα, όμως, στην περιοχή της μέσης απουσιάζει εντελώς και το εγχάρακτο ηβικό τρίγωνο αρχίζει αμέσως κάτω από τους πήχεις, σε ορισμένες δε περιπτώσεις εκτείνεται μέχρι τα γόνατα. Κατά κανόνα τα σκέλη είναι κοντά, δεν κάμπτονται και διακρίνονται με επιπόλαιη εγχάραξη. Οι γλουτοί που είναι τοποθετημένοι αφύσικα ψηλά, ενίοτε δε και τα γόνατα, δηλώνονται με χαμηλές προεξοχές. Οι άκροι πόδες παρουσιάζουν ελαφρά μόνο κλίση προς τα κάτω ή έχουν οριζόντια πέλματα. Τα δάχτυλα ποδιών και χεριών δηλώνονται με αμελείς εγχαράξεις. Το είδος αυτό φανερώνει τον εκφυλισμό της μακραίωνης μαρμαρογλυπτικής παράδοσης των Κυκλάδων προς το τέλος της ΠΚ ΙΙ περιόδου. ΚουμάσαςΗ κανονικού τύπου παραλλαγή αυτή πήρε το όνομά της από το ομώνυμο νεκροταφείο της Κρήτης και περιλαμβάνει ειδώλια που βρέθηκαν όλα στην Κρήτη. Είναι πιθανό να κατασκευάζονταν εκεί, απομιμούμενα κυκλαδικά πρότυπα. Κατά κανόνα έχουν κατασκευασθεί από μάρμαρο αλλά υπάρχουν και δείγματα από λευκό ασβεστόλιθο. Σε κατανομή είναι εντελώς επίπεδα και το ύψος τους κυμαίνεται από 7 έως 35 εκ. Με εξαίρεση έναν ανδρικό κορμό από το Φουρνί Αρχανών, όλα παριστάνουν γυναικείες μορφές. Το κεφάλι είναι λυρόσχημο ή τραπεζιόσχημο και δεν διακρίνεται πάντοτε από τον λαιμό. Όταν συμβαίνει αυτό η διάκριση επιτυγχάνεται με ένα υποτυπωδώς προεξέχον πηγούνι ή μια απλή οριζόντια εγχάραξη. Σε αρκετές περιπτώσεις, κάτω από την μικρή ανάγλυφη μύτη δηλώνεται το στόμα, κατά κανόνα με χαμηλό ανάγλυφο και σπανιότερα με απλή οριζόντια εγχάραξη. Μερικά από τα ειδώλια είναι σπασμένα στο λαιμό και φέρουν οπές επισκευής επάνω και κάτω από το σημείο θραύσης. Το περίγραμμα του σώματος είναι γενικά τριγωνικό. Ο άνω κορμός είναι ιδιαίτερα ευρύς και βραχύς, με γειρτούς και γωνιώδεις ώμους. Βραχίονες και πήχεις αποδίδονται σχηματικά και διακρίνονται από τον κορμό και μεταξύ τους με εγχαράξεις. Συχνά οι βραχίονες είναι εξαιρετικά βραχείς σε σύγκριση με τους πήχεις. Οι μαστοί που δεν δηλώνονται πάντοτε, αποδίδονται με μικρές ανάγλυφες προεξοχές οι οποίες απέχουν πολύ μεταξύ τους. Ενίοτε η περιοχή της κοιλιάς δεν δηλώνεται καθόλου και το εγχάρακτο ηβικό τρίγωνο ξεκινάει αμέσως κάτω από τους πήχεις. Τα σκέλη είναι κοντά, δεν κάμπτονται στα γόνατα και διακρίνονται μεταξύ τους με εγχάραξη ή αυλάκωση. Οι άκροι πόδες έχουν κλίση προς τα κάτω, είναι λαξευμένοι χωριστά στο πρόσθιο τμήμα τους και ενίοτε έχουν εγχάρακτα δάκτυλα. Τα ειδώλια προέρχονται κυρίως από το νεκροταφείο στο Φουρνί Αρχανών και από αυτό της Κουμάσας και της Λεβήνας. Επίσης έχουν βρεθεί στον Τεκκέ, τον Πλάτανο, τον Άγιο Ονούφριο, τον Πύργο, την Σητεία, το σπήλαιο της Πλατυβόλας, την Ζίντα και την Ελεύθερνα. Τα ειδώλια χρονολογούνται στην ΠΜ ΙΙ-ΙΙΙ περίοδο. |
LAST_UPDATED2 |