Το 364, ο Βαλεντινιανός και ο Βάλης, επιστρέφοντας από τη Μεσοποταμία με στρατό που είχε ηττηθεί την προηγούμενη χρονιά από τους Πέρσες, μοιράζουν τα στρατεύματα τους στη Ναϊσσό. Αυτή η σύντομη πληροφορία του Αμμιανού Μαρκελλίνου ερμηνεύτηκε κατά την έννοια μιας σολομώντειας λύσης: κάθε επίλεκτη μονάδα του ρωμαϊκού στρατού χωρίστηκε στα δύο. Τα πράγματα όμως δεν έγιναν έτσι. Το εκστρατευτικό σώμα 65.000 ανδρών που συγκέντρωσε ο Ιουλιανός το 362 για να εισβάλει στην Περσία, το δίχως άλλο η πιο μεγάλη συγκέντρωση στρατευμάτων ολόκληρης της πρωτοβυζαντινής περιόδου, μοιράστηκε, κατά ολόκληρες μονάδες ή και τμήματα μονάδων, ανάμεσα στο δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας, που διοικούσε πια ο Βαλεντινιανός, και το ανατολικό τμήμα, που είχε περιέλθει στον Βάλεντα. Αυτή η μοιρασιά συμπίπτει με τη σχεδόν οριστική διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο διαμερισμός του αυτοκρατορικού στρατού ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους αυτοκράτορες, όπως εφαρμοζόταν τον καιρό της Τετραρχίας αλλά όχι και στις μονοκρατικές βασιλείες του Κωνσταντίνου, του Κωνσταντίου Β', του Ιουλιανού και του Ιοβιανού, γίνεται δομική και παγιώνεται. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των δύο τμημάτων της αυτοκρατορίας (partes imperii) δεν θα ξαναενωθούν ποτέ πια. Η αυτοκρατορία της Ανατολής, το μετέπειτα Βυζάντιο, αποκτά από τη δεκαετία του 360 και μετά ταυτότητα και θεσμούς ξεχωριστούς, μεταξύ των οποίων η σύγκλητος και ο στρατός. Ο διαμερισμός των στρατευμάτων το 364 αποτελεί ένα βολικό σημείο αναφοράς, που μας επιτρέπει μια είσοδο στη δισχιλιόχρονη ιστορία του ρωμαϊκού και βυζαντινού στρατού. Καμία τάφρος, καμία συγκεκριμένη ρήξη δεν χωρίζει τον στρατό της πρώιμης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον στρατό της «ύστερης», ούτε τον στρατό της ύστερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον μεταγενέστερο «βυζαντινό» στρατό. Στα συνηθισμένα σχήματα περιοδολόγησης προβάλλονται οι πολιτικές, θρησκευτικές, εδαφικές, γλωσσικές αλλαγές, η ιστορία του στρατού όμως είναι τόσο συνεχής όσο και του κράτους του οποίου την ύπαρξη εγγυάται. Κατά την κλασική αντίληψη, η πρώτη βυζαντινή περίοδος ορίζεται από δύο μείζονες στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις, του Διοκλητιανου και/ή του Κωνσταντίνου στην αρχή της και του Ηρακλείου στο τέλος της. Αυτή την άποψη πρέπει σαφώς να τη σχετικοποιήσουμε. Βεβαίως υπήρξαν αυτοκράτορες που ασχολήθηκαν περισσότερο με τη συγκρότηση του στρατού. Όταν όμως εξετάσουμε τα πράγματα σε βάθος, βλέπουμε ότι οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις συχνά αναλύονται σε σειρά συγκεκριμένων μέτρων που εξαπλώνονται μέσα στον χρόνο και συνιστούν απόπειρες να αντιμετωπιστούν κατά περίσταση οι αδυναμίες του αυτοκρατορικού στρατού. Η περίοδος που μας απασχολεί εδώ αρχίζει πράγματι με μια επιτυχημένη αναδιοργάνωση των στρατιωτικών δομών και τελειώνει με μια κρίση που αντιμετωπίζει το κράτος και που σχετίζεται κατά πρώτον με ρωγμές που εμφανίζονται στον στρατό. Εξ ολοκλήρου επαγγελματικός, ο στρατός συντηρείται και πληρώνεται από το κράτος, έχει το προβάδισμα ανάμεσα σε όλους τους υπόλοιπους κλάδους της δημόσιας διοίκησης και καταναλώνει τη μερίδα του λέοντος από τον προϋπολογισμό. Εδώ θα χαράξουμε την εξέλιξη αυτού του μοντέλου, που κληρονομήθηκε από την εποχή της Ηγεμονίας, δείχνοντας την ικανότητα του να προσαρμόζεται αλλά και τις ακαμψίες του και τα όρια του, οι συνολικές συνέπειες των οποίων θα φανούν την εποχή του Ηρακλείου.
|
Οι δομές του Στρατού (Α)
Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 12:42
διαχειριστής
Κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα αναπτύσσεται ένας στρατός «δύο ταχυτήτων». Ένας κεντρικός στρατός κρούσης, έτοιμος να επέμβει σε κάθε μέτωπο, ξεχωρίζει όλο και περισσότερο από τον στρατό φρουράς, που είναι διατεταγμένος στα σύνορα. Ο κινητός στρατός κρούσης είναι πιο εξασκημένος, αμείβεται καλύτερα, διαθέτει πληρέστερο εξοπλισμό και συν τω χρόνω γίνεται η μόνη κατάλληλη δύναμη για σημαντικές στρατιωτικές επεμβάσεις. Οι συνοριακές φρουρές χάνουν την αγωνιστικότητα που είχαν τον καιρό της Ηγεμονίας και είναι πλέον ικανές μόνον για το έργο της τοπικής επιτήρησης. Αυτή η βαθμιαία ατροφία μεγάλου μέρους των ένοπλων δυνάμεων γίνεται σοβαρό μειονέκτημα κατά τον 5ο και τον 6ο αιώνα. Είναι ωστόσο αποτέλεσμα ενός μέτρου που ξεκίνησε με καλές προθέσεις και που το γέννησαν οι στρατιωτικές πανωλεθρίες του 3ου αιώνα: της δημιουργίας οχυρωμένων συνόρων.
Τελευταία Ενημέρωση ( Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 12:56 )
Περισσότερα...
Οι δομές του Στρατού (Β)
Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 12:59
διαχειριστής
Τελευταία Ενημέρωση ( Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 13:14 )
Περισσότερα...
Οι συνθήκες υπηρεσίας
Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 13:16
διαχειριστής
Από τότε που ο Κωνσταντίνος κατέλαβε την εξουσία το 324 μέχρι την επανάσταση του Φωκά το 602, κανένας αυτοκράτορας της Ανατολής δεν ανατράπηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της αυτοκρατορίας. Πρόκειται για περίοδο ανεπανάληπτης σταθερότητας, κατ' αντίθεση τόσο προς την προηγούμενη ρωμαϊκή εποχή όσο και προς τη μετέπειτα βυζαντινή περίοδο, όπου οι στρατιωτικές εξεγέρσεις είναι, και μάλιστα συχνά, η βασική αιτία αλλαγών στην εξουσία. Η διαίρεση της ύπατης διοίκησης σε πολλούς magistri militum συνδέεται αναμφίβολα με το γεγονός, αλλά οι απαρχές αυτής της σταθερότητας πρέπει να αναζητηθούν κυρίως στις συνθήκες υπό τις οποίες υπηρετούσαν οι στρατιωτικοί. Ο πρωτοβυζαντινός στρατός είναι ένα πολύ ανοιχτό σύστημα που ανταμείβει την αξία των ανδρών του. Ας δούμε τα ισχυρά και τα αδύναμα δομικά σημεία του.
Τελευταία Ενημέρωση ( Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 13:33 )
Περισσότερα...
Η Εκκλησία απέναντι στη στρατιωτική υπηρεσία
Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 13:37
διαχειριστής
Τη θέση του στρατιώτη μέσα στη χριστιανική κοινότητα την ορίζει μία κανονική επιστολή του Βασιλείου Καισαρείας προς τον Αμφίλοχο του Ικονίου, που ανάγεται στο 374:
Τελευταία Ενημέρωση ( Παρασκευή, 19 Δεκέμβριος 2008 13:39 )
Περισσότερα...
|