Ιταλία, Σικελία. Εμπόριο και Αποικίες

Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα των Ελλήνων του 8ου αι. ήταν η διάδοση του πολιτισμού τους στην Ιταλία και τη Σικελία. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα γεγονότα στη διάρκεια τριών διαφορετικών γενεών.

Η πρώτη γενιά (περ. 800-770 π.Χ.) προηγείται της ίδρυσης των πρώτων αποικιών. Οι Ευβοείς έμποροι είχαν διεισδύσει στο Τυρρηνικό πέλαγος και είχαν εμπορικές επαφές με τους κατοίκους της Ετρουρίας και της Καμπανίας. Οι περιοχές αυτές ήταν ιδιαίτερα ελκυστικές για τα πλούσια μεταλλεύματά τους και ειδικά του σιδήρου. Όπως φαίνεται, αυτοί οι πρωτοπόροι Ευβοείς είχαν ως έδρα την πατρίδα τους, ενώ οι διάδοχοί τους της δεύτερης γενιάς (περ. 770-735 π.Χ.) ίδρυσαν δύο μόνιμους σταθμούς στην Καμπανία: τον πρώτο στο νησί των Πιθηκουσών (Ίσκια) και τον δεύτερο στην Κύμη, στην απέναντι ηπειρωτική ακτή.

Η θέση των δύο αποικιών φανερώνει ότι η κύρια ασχολία των μετοίκων πρέπει να ήταν το εμπόριο και όχι η γεωργία: βρίσκονταν πολύ κοντά σε μεταλλωρυχεία, δεν είχαν εύφορο έδαφος στη γύρω περιοχή και συγκέντρωναν μεγάλη ποικιλία επείσακτων προϊόντων, μερικά από τα οποία έρχονταν από πολύ μακριά, από την ανατολική Μεσόγειο.

Οι πρωιμότεροι Έλληνες επισκέπτες ήταν αφοσιωμένοι στο εμπόριο και δεν πρόσεξαν τις εύφορες παράκτιες πεδιάδες της ανατολικής Σικελίας και του νοτιότερου άκρου της Ιταλίας. Όλες οι αποικίες ωστόσο της τρίτης γενιάς, δέκα συνολικά, ιδρύθηκαν σ' αυτές ακριβώς τις θέσεις. Παλαιότερη ήταν η Νάξος της Σικελίας (734 π.Χ.) και νεότερη ο Τάρας (706 π.Χ.). Όλες οι αποικίες είχαν πρόσβαση σε εύφορη καλλιεργήσιμη γη, ανακουφίζοντας έτσι τις μητροπόλεις τους σε μια περίοδο με αυξημένες ανάγκες, εξαιτίας της έντονης πληθυσμιακής έκρηξης. Στην Αθήνα ο πληθυσμός τριπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της Γεωμετρικής περιόδου και υπερδιπλασιάστηκε τον 8ο αι. Οι Αθηναίοι, όπως και ο Αργείοι, οι Βοιωτοί και οι Θεσσαλοί, είχαν αρκετή καλλιεργήσιμη γη και κάλυψαν τις αυξημένες ανάγκες. Οι κάτοικοι όμως της Χαλκίδας, της Κορίνθου, των Μεγάρων και των πόλεων της Αχαΐας δεν ήταν τόσο τυχεροί, γιατί η λιγοστή διαθέσιμη γη δεν αρκούσε να θρέψει έναν ταχύτατα αυξανόμενο πληθυσμό.

Οι άποικοι δημιούργησαν νέες πόλεις, που λειτουργούσαν εντελώς ανεξάρτητα από τις μητροπόλεις τους. Μετά από κάποιες αρχικές αψιμαχίες με τους ντόπιους, τακτοποιήθηκαν και έζησαν μια κατά βάση αγροτική ζωή. Πολύ λίγα (εκτός από την περίπτωση των Πιθηκουσών) είναι τα ευρήματα του 8ου αι. που δείχνουν εμπορικές επαφές με μακρινές περιοχές. Ωστόσο, οι αποικίες δεν αδιαφόρησαν εντελώς για τα πλεονεκτήματα του θαλάσσιου εμπορίου: όλες, με μόνη εξαίρεση τους Λεοντίνους, έχουν καταλάβει τα καλύτερα λιμάνια και οι Χακιδείς, που λιμοκτονούσαν, διάλεξαν το Ρήγιο, μία από τις πλεονεκτικότερες θέσεις για τον έλεγχο της θαλάσσιας εμπορικής γραμμής διαμέσου του πορθμού.