Ο οικισμός των Σιταγρών (ή Φωτολείβος Ι) βρίσκεται στην πεδιάδα της Δράμας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Αγγίτη. Η ανασκαφική έρευνα (1968-9) έφερε στο φως πέντε οικοδομικές φάσεις που χρονολογούνται στη Νεότερη, την Τελική Νεολιθική (Σιταγροί Ι - ΙΙΙ) και την Πρώιμη εποχή του Χαλκού (Σιταγροί IV-V). Οι βαθμολογημένες ραδιοχρονολογήσεις ανάγουν τις νεολιθικές φάσεις στο διάστημα 5500-3500 π.Χ., ενώ η Πρώιμη εποχή του Χαλκού χρονολογείται μεταξύ 3500-2200 π.Χ.

Ο οικισμός του Μακρύγιαλου βρίσκεται μισό χιλιόμετρο νότια του ομώνυμου χωριού, στην περιοχή της αρχαίας Πύδνας. Οι ανασκαφές της δεκαετίας του '90, που έγιναν με αφορμή την επέκταση του εθνικού δικτύου Αθήνας-Θεσσαλονίκης, αποκάλυψαν το μεγαλύτερο γνωστό οικισμό της Νεώτερης Νεολιθικής.

 

Ο προϊστορικός λιμναίος οικισμός του Δισπηλιού βρίσκεται στη θέση Νησί, στη νότια όχθη της λίμνης της Καστοριάς. Εντοπίστηκε το 1932, όταν η στάθμη της λίμνης, λόγω ξηρασίας κατέβηκε, και στο σημείο που χώριζε το Νησί από την όχθη της λίμνης φάνηκαν υπολείμματα ξύλινων πασσάλων. Οι συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1992.

Ο οικισμός του Αχίλλειου βρίσκεται κοντά στα Φάρσαλα της Θεσσαλίας. Οι ανασκαφικές έρευνες (1973-4) πιστοποιούν ότι η θέση κατοικείται σε όλες τις φάσεις της Αρχαιότερης και της Μέσης Νεολιθικής (Αχίλλειο I-IV).

Ο προϊστορικός οικισμός του Διμηνίου βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό, στο δυτικό άκρο της πεδιάδας του Βόλου. Απλώνεται σε ένα χαμηλό λόφο (ύψος 25 μέτρα) που σήμερα απέχει περίπου 3 χιλιόμετρα από την ακτογραμμή του Παγασητικού κόλπου. Οι ανασκαφές και γεωλογικές έρευνες (1901-3, 1974-7,1989) δείχνουν ότι ο οικισμός βρισκόταν κατά τη Νεότερη Νεολιθική πολύ κοντά στη θάλασσα και εκτεινόταν σε μια επιφάνεια 8 στρεμμάτων. Η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε έκταση 4 στρεμμάτων, καθιστώντας έτσι το Διμήνι έναν από καλύτερα γνωστούς νεολιθικούς οικισμούς του ελλαδικού χώρου. Στα αρχαιολογικά του κατάλοιπα (αρχιτεκτονική, κεραμική, εργαλεία, ειδώλια, κοσμήματα) καταγράφονται για πρώτη φορά όλα τα χαρακτηριστικά της Νεότερης Νεολιθικής ΙΙ στη Θεσσαλία (4800-4500 πΧ), που χαρακτηρίστηκε από τους πρώτους ερευνητές της ελληνικής Προϊστορίας με τον όρο πολιτισμός Διμηνίου.

Το σπήλαιο Αλεπότρυπα βρίσκεται στο βαθύ απάνεμο κόλπο του Δυρού της δυτικής Μάνης. Έχει μορφή επιμήκη (μήκος 280 μέτρα) και αποτελείται από μεγάλες αίθουσες με επίπεδη επιφάνεια, οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη με μικρή υψομετρική διαφορά. Στη μεγαλύτερη αίθουσα (100Χ60 μέτρα) υπάρχει λίμνη με πόσιμο νερό και μέγιστο βάθος 14 μέτρα. Το σπήλαιο κατοικείται τουλάχιστον από τις αρχές της Νεότερης Νεολιθικής (5300 π.Χ.) και για διάστημα περίπου 2000 χρόνων. Στα τέλη της Τελικής Νεολιθικής (3200 πΧ) σημειώνεται ισχυρός σεισμός και σφραγίζει την είσοδο του σπηλαίου και μαζί και τη ζωή των κατοίκων του. Τα απομεινάρια τους αντίκρισαν οι σπηλαιολόγοι Ν. και Α. Πετροχείλου που το 1958 εντόπισαν το σπήλαιο.

Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Όχη κοντά στον οικισμό Καλύβια. Έχει σχηματισθεί στην επαφή μαρμάρου και σχιστόλιθου, κατά μήκος της κοίτης υπόγειου ποταμού.

Το σπήλαιο που αποτέλεσε κρυψώνα του λήσταρχου Νταβέλη τον 19ο αι., βρίσκεται μέσα στον οικοδομικό ιστό της Ριζούπολης και είναι ένας μεγάλος καρστικός σχηματισμός έκτασης 2.500 τ.μ., που αποτελείται από ευρύχωρους θαλάμους και μικρότερους χώρους, οι οποίοι έχουν διαμορφωθεί στην αρχαιότητα με ξερολιθιές.