Gistor

Οι θαυμάσιες χρυσές προσωπίδες των ηγεμόνων των βασιλικών τάφων είναι δημιουργία καθαρά μυκηναϊκή και θεωρούνται, μαζί με τις επιτύμβιες στήλες, τα πρώτα δείγματα μεγάλης πλαστικής στον ελληνικό χώρο. Η εντύπωση που δημιουργούν είναι συγκλονιστική κι αυτό γιατί, καθώς φαίνεται, είναι πλασμένες επάνω στο πρόσωπο του νεκρού. Έχουν μια τραχύτητα στην κατασκευή που τις διαφοροποιεί από τα μινωικά έργα. Βρέθηκαν πέντε χρυσές προσωπίδες στον Κύκλο Α (τρεις από τον τάφο IV και δύο από τον τάφο V) και μία προσωπίδα από ήλεκτρο στον Κύκλο Β. Οι γυναίκες δεν είχαν προσωπίδες, αλλά ούτε και όλοι οι νεκροί. Όλες αποδίδουν πραγματικά χαρακτηριστικά, με απλοποιημένο όμως τρόπο και σχηματοποίηση, κυρίως στο πλάσιμο των μαλλιών και των αυτιών.

Την πιο εντυπωσιακή προσωπίδα την ονόμασε ο Schliemann αυθαίρετα προσωπίδα του Αγαμέμνονα, ονομασία που διατηρείται ως σήμερα. Είναι η πιο επιβλητική απ' όλες, ένα αληθινό πορτραίτο, το πρώτο ίσως στην αρχαία ελληνική τέχνη, και απεικονίζει πρόσωπο πραγματικά ηγεμονικό. Μεγάλη θέληση δείχνουν η έκφραση του στόματος, με τα στενά σφιγμένα χείλη, η ίσια λεπτή μύτη και το δυνατό πιγούνι. Εικονίζονται εδώ τα πραγματικά, εξατομικευμένα χαρακτηριστικά κάποιου συγκεκριμένου προσώπου. Το γένι και το μουστάκι, που μοιάζουν με των σημερινών Ελλήνων, τονίζουν την έκφραση. Τα μάτια παριστάνονται με έναν περίεργο τρόπο, ανοικτά και κλειστά συγχρόνως.
Δύο οικογενειακοί τύποι εικονίζονται στις προσωπίδες. Ο ένας αντιπροσωπεύεται με τέσσερις προσωπίδες, στις οποίες ανήκει και η λεγόμενη του Αγαμέμνονα, ενώ ο δεύτερος, που χαρακτηρίζεται από στρογγυλό πρόσωπο με τονισμένο μειδίαμα, αντιπροσωπεύεται με δύο προσωπίδες.

Δύο παιδιά από τον τάφο ΙΙΙ είχαν ολόκληρο το σώμα τους καλυμμένο με ελάσματα χρυσού και φορούσαν απλές χρυσές προσωπίδες. Δεν είναι γνωστός ο λόγος για τον οποίο αυτά τα δύο παιδιά έχουν αυτόν τον ιδιαίτερο στολισμό. Ίσως να δηλώνεται ότι η σειρά τους στην πριγκιπική ιεραρχία ήταν σημαντική.

Η συνήθεια να καλύπτεται το πρόσωπο του νεκρού με προσωπίδα δεν είναι ελληνική και πιθανόν να ήρθε από την Αίγυπτο. Στην Κρήτη δεν βρέθηκαν καθόλου προσωπίδες. Οι μυκηναίοι βασιλείς αγάπησαν τη δόξα και την επίδειξη και τους άρεσε ίσως αυτή η πολυτέλεια. Είναι όμως μια ιδέα παράξενη προς τα ελληνικά ήθη και έθιμα, αλλά και ξένη ως προς τις πεποιθήσεις τους για τον θάνατο, σύμφωνα με τις οποίες επιθυμούσαν να λιώσει γρήγορα ο νεκρός για να φύγει από κοντά τους. Η χρήση της προσωπίδας, η οποία διατηρεί τη φυσιογνωμία του νεκρού άφθαρτη είναι μια συνήθεια που δεν θα μπορούσε να ριζώσει στην Ελλάδα. Νεκρικά προσωπεία εμφανίζονται μόνο στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών και, χίλια χρόνια αργότερα στο αρχαϊκό νεκροταφείο της Σίνδου, γι' αυτό και έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι η χρήση του νεκρικού προσωπείου είναι ίσως ένα έθιμο που ήρθε στην Ελλάδα από τον Βορρά.

Δύο από τους νεκρούς του τάφου V που είχαν προσωπίδες, φορούσαν και επιστήθια, ένα από τα οποία σώζεται καλά και έχει άφθονη σπειροειδή διακόσμηση.