Gistor

Η κεραμική της κεντρικής Κρήτης χαρακτηρίζεται, λίγο μετά το 850 π.Χ., από ένα πολύπλοκο κράμα εξωτερικών επιδράσεων. Υπήρχε κάποια επαφή με την Αθήνα, όπως δείχνει ο αμφορέας με λαβές στην κοιλιά απ τη Φορτέτσα, που είναι πολύ πρόχειρο αντίγραφο της γυναικείας τεφροδόχου του Αρείου Πάγου.

Ο ώμος τους διακοσμείται με μια περίεργη ζωοφόρο θρηνωδών γυναικών. Την ίδια περίπου εποχή αναπτύσσεται ένας εξωτικός ρυθμός στην Κνωσσό, το οποίο ονομάζουμε πρωτογεωμετρικό Β, γιατί το υλικό, πολλά από τα σχήματά του και αρκετά μοτίβα του ( π.χ. ομόκεντροι κύκλοι, ομόκεντρα ημικύκλια και διαγραμμισμένα ευθύγραμμα μοτίβα) κατάγονται από την τοπική πρωτογεωμετρική παράδοση.

Έχει βρεθεί ένας πίθος στη Φορτέτσα με κατακόρυφα τοιχώματα που αποτελεί ένα νέο σχήμα που σχετίζεται με την Κύπρο. Η επιφάνειά του καλύπτεται με καμπυλόγραμμα μοτίβα ζωγραφισμένα στο χέρι. Μοτίβα αυτού του τύπου δεν συναντάμε πουθενά στην ελληνικά κεραμική πριν το τέλος του 8ου αι. Στην Κνωσσό τα καμπυλόγραμμα αυτά μοτίβα επιβάλλονται προτού δημιουργηθεί οποιοσδήποτε ντόπιος γεωμετρικός ρυθμός. Στο αγγείο αυτό τα νέα μοτίβα βασίζονται στο τόξο και την τρέχουσα σπείρα. Ο πλοχμός είναι ένα τρίτο στοιχείο του ρυθμού αυτού. Η άμεση καταγωγή του πλοχμού πρέπει να αναζητηθεί στην τέχνη της ανατολικής Μεσογείου.

Φαίνεται ότι η ανατολική επίδραση έπαιξε κάποιο ρόλο στη δημιουργία του πρωτογεωμετρικού Β ρυθμού, αλλά υπάρχει επίσης και ένα δυνατό στοιχείο τοπικής έμπνευσης, συνδυασμένο με τοπικο συντηρητισμό. Κάτω από κάθε λαβή του πίθου υπάρχει η παράσταση μιας θεάς, η έμψυχη έκφραση του νέου ρυθμού.