Gistor

Το χειμώνα οι Πλαταιείς - πάντα πολιορκημένοι από τους Πελοποννήσιους και τους Βοιωτούς - άρχισαν να υποφέρουν από την πείνα.

Δεν μπορούσαν να περιμένουν καμιά βοήθεια από την Αθήνα ούτε έβλεπαν άλλο τρόπο σωτηρίας και σκέφτηκαν, με τους πολιορκημένους Αθηναίους, να κάνουν, όλοι μαζί έξοδο και να διασπάσουν την πολιορκία περνώντας επάνω από τα τείχη του εχθρού. Το σχέδιο αυτό τους το υποβάλαν ο Θεαίνατος του Τολμίδου που ήταν μάντης και ο Ευπομπίδης του Δαϊμάχου που ήταν στρατηγός. Αργότερα, όμως, οι μισοί από τους πολιορκημένους δείλιασαν, θεωρώντας πολύ μεγάλο τον κίνδυνο και έτσι έμειναν μόνο 220 που θέλησαν να δοκιμάσουν να κάνουν έξοδο με τον ακόλουθο τρόπο. Κατασκεύασαν σκάλες που είχαν ύψος όσο και το τείχος του εχθρού. Υπολόγισαν το ύψος απ' τις σειρές τα τούβλα σε μέρος όπου έτυχε το τείχος να μην είναι ασβεστωμένο.

Το τείχος των Πελοποννησίων ήταν χτισμένο με τον εξής τρόπο. Είχε δύο κυκλικά τείχη. Το ένα προς την Πλάταια και το άλλο, το εξωτερικό, για άμυνα αν τύχαινε να έρθει κανείς να κάνει επίθεση απ' την Αθήνα. Η απόσταση ανάμεσα στα δύο τείχη ήταν 16 πόδια και σ' αυτό το χώρο είχαν χτίσει σπίτια για τις μονάδες της φρουράς. Ήταν χτισμένα συνέχεια με τέτοιο τρόπο, ώστε να φαίνεται σαν ένα τείχος παχύ, που είχε πολεμίστρες κι από τις δύο μεριές. Κάθε δέκα πολεμίστρες είχαν χτίσει ψηλούς πύργους που είχαν φάρδος ίσο με το φάρδος του τείχους και το έπιαναν από μέσα έως έξω. Έτσι δεν μπορούσε κανείς να τους παρακάμψει, αλλά οι φύλακες περνούσαν από άνοιγμα που ήταν στη μέση του κάθε πύργου. Τις νύχτες, όταν ήταν κρύο και βροχή, οι φρουροί άφηναν τις πολεμίστρες και πήγαιναν στους πύργους που είχαν στέγη και ήσαν σε μικρή απόσταση ο ένας από τον άλλο.

Τα ετοίμασαν όλα και περίμεναν μια νύχτα βροχερή με αέρα και χωρίς φεγγάρι κ' έκαναν έξοδο με αρχηγούς εκείνους που τους είχαν συμβουλέψει να την επιχειρήσουν. Πρώτα διαβήκαν το χαντάκι που έζωνε την πολιτεία γύρω από το τείχος τους, κ' έφτασαν στο εχθρικό τείχος, χωρίς να τους καταλάβουν οι φρουροί που δεν τους είδαν, επειδή ήταν σκοτάδι, ούτε τους άκουσαν γιατί ο αέρα κ' η βροχή σκέπαζαν τον κρότο που κάναν. Άλλωστε βάδιζαν σε αρκετή απόσταση ο ένας από τον άλλον, ώστε να μη χτυπούν τα όπλα τους μεταξύ τους και προδοθούν απ' τον κρότο. Είχαν μόνο ελαφρύ οπλισμό και φορούσαν παπούτσι μόνο στο αριστερό πόδι για να μην γλυστρούν στη λάσπη. Πρώτοι ήσαν εκείνοι που κουβαλούσαν τις σκάλες. Ξέροντας πως οι πολεμίστρες ήσαν αφύλαχτες, έστησαν τις σκάλες σε μέρος ανάμεσα σε δύο πύργους κι ανέβηκαν 12 ψιλοί, οπλισμένοι μ' ελαφρύ θώρακα και κοντοσπάθι. Αρχηγός τους ήταν ο Αμμέας του Κοροίβου, που ανέβηκε πρώτος. Τον ακολούθησαν οι άλλοι που χωρίστηκαν σε έξη και έξη και προχώρησαν στους δύο πύργους δεξιά και αριστερά. Μετά ανέβηκαν και οι ψιλοί με μικρά ακόντια. Για ν' ανεβαίνουν πιο εύκολα είχαν δώσει τις ασπίδες τους σε άλλους που ανέβαιναν πίσω τους και θα τους τις δίναν τη στιγμή που θ' αντιμετώπιζαν τον εχθρό. Είχαν κιόλας ανέβει αρκετοί, όταν οι φρουροί από τους πύργους τους κατάλαβαν. Ένας από τους Πλαταιείς, προσπαθώντας να στηριχτεί σε μια πολεμίστρα, ξεκόλλησε ένα κεραμίδι που έπεσε με μεγάλο κρότο. Σηκώθηκαν αμέσως φωνές και οι φρουροί έτρεξαν στις θέσεις τους. Ήταν νύχτα σκοτεινή και χειμωνιάτικη και δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι συμβαίνει. Την ίδια στιγμή οι Πλαταιείς που είχαν μείνει μέσα στην πόλη έκαναν κι αυτοί επίθεση στο τείχος των Πελοποννησίων, στο αντίθετο ακριβώς μέρος από εκείνο που ανέβαιναν οι άλλοι, ώστε να αποσπάσουν την προσοχή των πολιορκητών που τα είχαν χαμένα κι έμεναν ακίνητοι στη θέση τους, χωρίς να τολμούν να μετακινηθούν από εκεί που ήσαν για να βοηθήσουν σε άλλο μέρος. Τριακόσιοι από τους πολιορκητές, που είχαν διαταγή να είναι πάντα έτοιμοι για να τρέξουν να βοηθήσουν όπου θα χρειαζόταν, προχώρησαν έξω από το τείχος προς το σημείο όπου ακούγονταν φωνές. Ταυτόχρονα οι πολιορκητές ύψωσαν φωτεινά σήματα για να μηνύσουν στη Θήβα ότι γινόταν συμπλοκή. Αλλά και οι Πλαταιείς που είχαν μείνει μέσα στην πολιτεία ύψωσαν και αυτοί πολλούς πυρσούς που είχαν ετοιμάσει από πριν γι' αυτό το σκοπό, ώστε να μπερδέψουν τα σημάδια κι έτσι η Θήβα, νομίζοντας πως κάτι άλλο συμβαίνει, να μην στείλει αμέσως βοήθεια.

Στο μεταξύ οι πρώτοι από τους Πλαταιείς που επιχειρούσαν την έξοδο, σκότωσαν τους φύλακες των δύο πύργων και τους κυρίεψαν. Έβαλαν φρουρούς στις διόδους των δύο πύργων, ώστε να μη μπορεί κανείς από τους εχθρούς να περάσει. Από εκεί έβαλαν σκάλες κι ανέβασαν πολλούς στρατιώτες στο απάνω μέρος των πύργων από όπου αυτοί αποκρούαν τους εχθρούς χτυπώντας τους κι από κάτω κι από πάνω. Οι άλλοι οι περισσότεροι, έστησαν πολλές σκάλες κι αφού γκρέμισαν μερικές πολεμίστρες, περνούσαν πάνω από το τείχος μεταξύ των δύο πύργων. Ο κάθε στρατιώτης που περνούσε στεκόταν στην άκρη της τάφρου και τόξευε ή ακόντιζε όσους εχθρούς προσπαθούσαν επάνω στο τείχος να εμποδίσουν τους συντρόφους τους να κατέβουν. Όταν όλοι διαβήκαν, εκείνοι που κρατούσαν τους πύργους κατέβηκαν με μεγάλη δυσκολία και προχώρησαν προς την τάφρο. Εκείνη τη στιγμή τους έκαναν επίθεση οι τριακόσιοι που κρατούσαν αναμμένες δάδες. Οι Πλαταιείς στέκονταν στην άκρη της τάφρου, μέσα στο σκοτάδι, και τους έβλεπαν καλύτερα. Σκοπεύοντας τ' απροστάτευτα μέρη του κορμιού, τους έριχναν βέλη κι ακόντια, ενώ οι ίδιοι δεν διακρίνονταν καλά εξαιτίας των δαυλών. Έφτασαν και οι τελευταίοι Πλαταιείς που κατόρθωσαν με δυσκολία και μετά από σκληρό αγώνα να διαβούν την τάφρο.

Από την τάφρο οι Πλαταιείς όρμησαν όλοι μαζί προς το δρόμο που οδηγεί στη Θήβα, έχοντας δεξιά τους το ηρώο του Ανδροκράτους. Πήραν το δρόμο αυτό ξέροντας πως κανείς δεν θα υποπτευόταν ότι ακολουθούσαν κατεύθυνση που οδηγούσε σε εχθρικό μέρος. Έβλεπαν, ταυτόχρονα, τους Πελοποννήσιους που, με δάδες, άρχιζαν τη καταδίωξη παίρνοντας το δρόμο που, απ' τον Κιθαιρώνα και τις Δρυός Κεφαλές, οδηγεί στην Αθήνα. Οι Πλαταιείς προχώρησαν 6-7 στάδια προς τη Θήβα κ' έπειτα άλλαξαν απότομα πορεία και πήραν δρόμο προς τις Ερυθρές και τις Υσιές. Έπιασαν το βουνό κι από κει πήγαν στην Αθήνα όπου έφτασαν 212. Όσοι έκαναν την έξοδο ήσαν λίγο περισσότεροι, αλλά μερικοί γύρισαν στην πόλη προτού διαβούν το τείχος κ' ένας τοξότης πιάστηκε αιχμάλωτος στην έξω τάφρο.

Οι Πελοποννήσιοι σταμάτησαν τη καταδίωξη και γύρισαν πίσω, ενώ οι Πλαταιείς που είχαν μείνει στην πόλη, μη ξέροντας τι είχε γίνει και μαθαίνοντας από τους λίγους που γήρισαν πίσω ότι κανείς δεν είχε σωθεί, έστειλαν κήρυκα, όταν ξημέρωσε, και ζήτησαν ανακωχή για να σηκώσουν τους νεκρούς. Αλλά όταν έμαθαν την αλήθεια απόσυραν τον κήρυκά τους.