Gistor

Στην Αφρική οι εξεγέρσεις των Μαυριτανών, που, σε συνδυασμό με την επιστροφή της πανώλης, βασάνισαν πολύ την επαρχία επί Ιουστίνου Β', φαίνεται να έχουν πλέον κατασταλεί χάρη στον έξαρχο Γεννάδιο. Η κοπή όλο και περισσότερων χρυσών νομισμάτων μαρτυρεί την ανθηρή οικονομική κατάσταση στην περιοχή. Στην Ιταλία σημειώνονται κάποιες επιτυχίες κατά των Λογγοβάρδων που εξακολουθούν να είναι διαιρεμένοι. Χάρη στη συμμαχία με τους Φράγκους (ο Χιλδέβερτος επιτίθεται στους Λογγοβάρδους το 588 και το 590), ο έξαρχος Ρωμανός ανακαταλαμβάνει το Altinum, τη Mutina (Μόδενα) και τη Μάντουα και υποχρεώνει σε υποταγή τους δούκες της Πάρμας, της Πλακεντίας και του Ρηγίου (Ρέτζιο Εμίλια).

Στο περσικό μέτωπο, οι διάφορες διοικητές, ο Φιλιππικός, γυναικάδελφος του αυτοκράτορα, ο Πρίσκος και ο Κομεντίολος, εδραιώνουν τον έλεγχο της Αρμενίας και απωθούν τις επιθέσεις στην Άνω Μεσοποταμία. Το Βυζάντιο εκμεταλλεύεται κυρίως τις εσωτερικές διχοστασίες των Σασσανιδών (εξέγερση του Βαράμου εναντίον του Ορμίσιδα, ανακήρυξη του Χοσρόη Β' στη θέση του πατέρα του το 590). Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξή του προς τον Χοσρόη Β' εναντίον του Βαράμου, ο Μαυρίκιος ανακτά τον Δάρα και τη Μαρτυρόπολη (Mayyafariqm, Μεγιαφάρκα) καθώς και τον έλεγχο της Ιβηρίας (κέντρο της σημερινής Γεωργίας) και της Περσαρμενίας (κοιλάδα του Αράξη και δυτικό τμήμα της λίμνης Βαν). Τα σύνορα επανήλθαν χονδρικά εκεί που βρίσκονταν στις αρχές του 6ου αι., αλλά η ανάπαυλα στην Ανατολή, που την ευνοεί και μια συμμαχία με τον χαγάνο των δυτικών Τούρκων, επιτρέπει κυρίως στον Μαυρίκιο να αποκτήσει ξανά το πλεονέκτημα στα Βαλκάνια.

Μέχρι τότε η Θράκη και το Ιλλυρικό υφίσταντο συνεχώς καταστροφικές εισβολές. Μετά την κατάληψη του Συρμίου, το limes του Δούναβη υποχωρεί σε διάφορα σημεία. Απωθούμενες από τη Θράκη, ομάδες Σλάβων λεηλατούν την Αθήνα, έπειτα την Κόρινθο το 586 και πολιορκούν χωρίς αποτέλεσμα τη Θεσσαλονίκη, αρχίζουν πάντως να εγκαθίστανται στην Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Στο μεταξύ οι Άβαροι, παρά την καταβολή της εισφοράς 100.000 σολίδων, απλώνονται από την Παννονία μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα και καταλαμβάνουν την Αγχίαλο. Αντίθετα, κατά τη δεκαετία του 590, οι αυξημένες βυζαντινές δυνάμεις, που ήταν διαθέσιμες λόγω της ειρήνης με την Περσία, εξαναγκάζουν Αβάρους και Σλάβους σε άμυνα, δίνοντας μάχες στα βόρεια του Δούναβη, στην Παννονία ή την Ολτένια, και εξασφαλίζουν τον έλεγχο των Σιδηρών Πυλών. Έτσι, η συνοριακή γραμμή του Δούναβη αποκαθίσταται.

Τα οικονομικά όμως δεδομένα καθιστούν εύθραυστο αυτό το κεκτημένο. Ήδη το 593/594, όταν ο Μαυρίκιος θέλησε να μετατρέψει ένα μέρος του μισθού του στρατού των Βαλκανίων ξέσπασε ανταρσία. Στο τέλος του 602, όταν διατάσσει τον στρατό να διαχειμάσει βορείως του Δούναβη -τακτική την οποία συνιστά και στο Στρατηγικόν, διότι διευκολύνει τις επιθέσεις εναντίον των Σλάβων οι οποίοι εμφανίζονται περισσότερο αυτήν την εποχή του χρόνου-, τα στρατεύματα εξεγείρονται, ανακηρύσσουν αυτοκράτορα τον εκατόνταρχο Φωκά και βαδίζουν εναντίον της πρωτεύουσας. Η ανταρσία ξεσπάει αρκετά εύκολα, διότι στις αρχές του χρόνου η έλλειψη άρτου είχε ήδη προκαλέσει σοβαρά επεισόδια. Ο αυτοκράτορας τρέπεται σε φυγή με την οικογένειά του και καταφεύγει στη Χαλκηδόνα στις 22 Νοεμβρίου 602, στις 23 ο Φωκάς αναγορεύεται αναγορεύεται αυτοκράτορας στο παλάτι του Εβδόμου, σύμφωνα με την παράδοση, και στις 27 ο Μαυρίκιος αποκεφαλίζεται, αφού πρώτα είδε τους γιους του να θανατώνονται μπροστά στα μάτια του. Τα σώματα τα πετάνε στη θάλασσα, ενώ τα κεφάλια προσκομίζονται στο Πεδίο του Άρεως, στο Έβδομο, για να επιδειχθούν στον στ4ατό. Ο γιος του Μαυρικίου Θεοδόσιος, που είχε καταφύγει σε άλλη εκκλησία σφαγιάζεται επίσης, αλλά διαδίδεται η φήμη ότι είχε ξεφύγει και ότι κατέφυγε τάχα στην Κολχίδα. Ο Χοσρόης Β' "εκμεταλλεύτηκε την τυραννία (τον σφετερισμό της εξουσίας) ως πρόσχημα για να κάνει πόλεμο... και αυτό σήμανε το τέλος της ευημερίας των Ρωμαίων και των Περσών. Διότι ο Χοσρόης προσποιήθηκε ότι υπερασπιζόταν την ιερή μνήμη του αυτοκράτορα Μαυρικίου. Και έτσι γεννήθηκε ο περσικός πόλεμος..." (Θεοφύλακτος Σιμμοκράτης).

Κατά τη δεκαετία του 580, οι Σλάβοι και οι Άβαροι επιτέθηκαν επανειλημμένα σε αρκετές πόλεις των Βαλκανίων από τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Αθήνα. Οι μεν Άβαροι επικέντρωσαν τις επιθέσεις τους στις πεδιάδες του βορρά, οι δε Σλάβοι, εκμεταλλευόμενοι τα δασώδη οροπέδια, προωθήθηκαν και εγκαταστάθηκαν νοτιότερα. Τη δεκαετία του 590, ο Μαυρίκιος οργάνωσε επιτυχείς στρατιωτικές εκστρατείες κατά μήκος και πέραν του Δούναβη, αλλά αυτές οι επιθέσεις, όσο εντυπωσιακές και αν ήταν, δεν κατάφεραν να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια στην ευρύτερη περιοχή. Τα οικονομικά ζητήματα ήταν στην ημερήσια διάταξη. Το 588, ο στρατιωτικός μισθός μειώθηκε κατά 25%, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη ανταρσία στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας.

Ο πόλεμος με την Περσία συνεχίστηκε με διαλείμματα κατά τη διάρκεια του ύστερου 6ου αι. Παρά την αποδυνάμωση των ρωμαϊκών θέσεων στην Αραβία, η αυτοκρατορία είχε μια σημαντική επιτυχία εναντίον των Περσών στην Υπερκαυκασία, όταν ο Μαυρίκιος εκμεταλλεύτηκε ένα πραξικόπημα κατά του σάχη Ορμίσδα Δ'. Το 591, ο Μαυρίκιος βοήθησε ώστε στον σασσανιδικό θρόνο να ανέβει ο γιος του σάχη Χοσρόης Β', με αντάλλαγμα εκτεταμένες εδαφικές παραχωρήσεις. Αυτή ήταν μια συμφωνία την οποία ο Χοσρόης ήταν σίγουρο ότι θα επιθυμούσε να ανατρέψει, και 12 χρόνια αργότερα του δόθηκε η ευκαιρία να το κάνει.

Το έτος 602 αυτοκρατορικές δυνάμεις εξεστράτευαν εναντίον σλαβικών φυλών πέραν του Δούναβη. Ο Μαυρίκιος διέταξε τις μονάδες του στρατού να συνεχίσουν τις επιθέσεις και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ο αυτοκράτορας δεν ήταν καθόλου δημοφιλής στους στρατιωτικούς κύκλους εξαιτίας της φειδωλής οικονομικής πολιτικής του και ο στρατός στον Δούναβη εξεγέρθηκε υπό την αρχηγία ενός αξιωματικού που ονομαζόταν Φωκάς. Ο στρατός προήλασε μέχρι την Κωνσταντινούπολη και στις 23 Αυγούστου 602 ο Φωκάς ανακηρύχθηκε αύγουστος. Λίγες μέρες αργότερα, ο Μαυρίκιος και τουλάχιστον 4 από τους 5 γιους του εκτελέστηκαν.