Gistor

Το καλοκαίρι του 1896, η Εθνική Εταιρεία στέλνει τα πρώτα ανταρτικά σώματα στην Μακεδονία επανδρωμένα με Μακεδόνες αντάρτες του 1878 οι οποίοι είχαν καταφύγει στη Θεσσαλία. Την αρχηγία του κινήματος αναθέτει στον Αθανάσιο Μπρούφα. Φαίνεται ότι ο Μπρούφας βρισκόταν σε επαφή με τον Πηχεών και τον επαναστατικό πυρήνα του.

Το πρώτο ανταρτικό σώμα οργανώνεται τον Ιούλιο και αποτελείται από 89 άνδρες, μεταξύ των οποίων είναι οι:

1. Αθανάσιος Μπρούφας
2. Τάκης Νάτσιος ή Περήφανος
3. Ιωάννης Γεωργαντάς
4. Ιωάννης Τσάμης
5. Βασίλειος Οικονόμου
6. Λάζος Βαρζής

Φαίνεται ότι το σώμα του Μπρούφα κατευθύνθηκε προς το Βέρμιο, όπου στο Καρά-Τσαΐρ ήλθε αντιμέτωπο τις 21 Ιουλίου με τουρκικό στράτευμα το οποίο κατάφερε να νικήσει πιάνοντας αρκετούς αιχμαλώτους, τους οποίους άφησε ελεύθερους την επομένη, και πολεμοφόδια. Στη συνέχεια είχε δεύτερη σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα στη κορυφή του Βέρμιου και μετά χωρίστηκε σε δύο ομάδες. Η μία υπό τις διαταγές του Νάτσιου κατευθύνθηκε προς τη Φλώρινα, η άλλη υπό τις διαταγές του Μπρούφα βόρεια.

Η ομάδα του Μπρούφα, στη συνέχεια, φαίνεται ότι χωρίστηκε σε μικρότερες. Μια απ' αυτές ήλθε σε σύγκρουση με τους Τούρκους στις 25-26 Ιουλίου κοντά στο Βλάδοβο και στις 27 στο Ποζάρ. Το κύριο σώμα του Μπρούφα συγκρούστηκε με τουρκικό απόσπασμα στα τέλη Ιουλίου στο Δεμίρ-Καπού. Οι απώλειες και από τις δύο πλευρές υπήρξαν σοβαρές και μεταξύ αυτών σκοτώθηκε και ο Καναβός. Φαίνεται μάλιστα ότι τραυματίστηκε και ο Μπρούφας και μεταφέρθηκε από τους άνδρες του σε κάποιο κοντινό χωριό. Από αυτή τη στιγμή τα ίχνη του Μπρούφα χάνονται και υπάρχουν τρεις εκδοχές. Η μία αναφέρει ότι ο Μπρούφας προδόθηκε από τους Βούλγαρους στους Τούρκους από τους οποίους αιχμαλωτίστηκε και θανατώθηκε, η άλλη αναφέρει ότι ο Μπρούφας κατάφερε με τη βοήθεια των ανδρών του να διαφύγει και να κατευθυνθεί στο Μορίχοβο και η τρίτη και πιθανότερη αναφέρει ότι υπέκυψε στα τραύματά του.

Η άλλη ομάδα υπό τον Νάτσιο, χωρίστηκε σε μικρότερες οι οποίες διασκορπίστηκαν μεταξύ Περιστερίου, Πρεσπών και Φλώρινας. Ορισμένοι από αυτούς επέστρεψαν στο ελληνικό έδαφος στα τέλη Ιουλίου αρχές Αυγούστου ενώ άλλοι και μεταξύ αυτών και ο Νάτσιος παρέμειναν στην περιοχή μέχρι τον Οκτώβριο του 1986.

Στα μέσα Ιουλίου η Εθνική Εταιρεία επανδρώνει και δεύτερο ανταρτικό σώμα υπό τις διαταγές του Πλατή, ο οποίος είχε πάρει μέρος στο κίνημα του 78, με υπαρχηγό τον Χρήστο Βερβέρα και δεκάρχη τον Λεωνίδα Τσώρη. Μετά την είσοδο του σώματος στο τουρκικό έδαφος ο Πλατής εγκαταλείπει το σώμα του και επιστρέφει στο ελληνικό έδαφος όπου συλλαμβάνεται από τις αστυνομικές αρχές της Λάρισας. Την αρχηγία του σώματος αναλαμβάνει ο Βερβέρας αλλά σε σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα στα μέσα Αυγούστου σκοτώνεται και αναλαμβάνει την αρχηγία ο Τσώρης. Το σώμα επιστρέφει στην Ελλάδα στα τέλη Αυγούστου αλλά ο Τσώρης επιστρέφει στη Μακεδονία με νέο σώμα και παραμένει εκεί μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου 1986.

Η είδηση του θανάτου του Βερβέρα παρασύρει τον αδελφό του, Παναγιώτη, να τεθεί επικεφαλής σώματος 75 ανδρών μεταξύ των οποίων ο Δ. Βιβής, ο Π. Καρβελάς και ο Β. Γκίζας, όταν όμως το σώμα αποβιβάστηκε στον Πλαταμώνα, στις 29 Αυγούστου 1896, δέχθηκε επίθεση από τουρκικό απόσπασμα και είχε σοβαρές απώλειες. Ύστερα από ολιγοήμερη παραμονή στο τουρκικό έδαφος πέρασε τα σύνορα στις 4 Σεπτεμβρίου.

Η Εθνική Εταιρεία στα μέσα Αυγούστου οργάνωσε και τρίτο σώμα από 36 άνδρες με επικεφαλής τον Παπαδήμο ή Παπά και με οδηγίες να συνεργαστεί με τα σώματα του Μπρούφα και Βερβέρα. Το σώμα αυτό προσβλήθηκε στις 20 και 21 Αυγούστου από τουρκικά αποσπάσματα και είχε σοβαρές απώλειες. Στη δεύτερη μάλιστα σκοτώθηκε και ο Παπαδήμος.

Στα τέλη Αυγούστου συγκροτήθηκε και άλλο σώμα από 55 άνδρες στο οποίο συμμετείχαν παλιοί αντάρτες. Το σώμα παρέμεινε στη Μακεδονία μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, οπότε επέστρεψε στην Ελλάδα.

Τέλος η Εθνική Εταιρεία κατάρτισε άλλο ένα σώμα με επικεφαλής τον Γούλα Γκρούτα. Το σώμα ενώθηκε με λίγους άντρες του Π. Καρβελά και στις 14 Σεπτεμβρίου πέρασε τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Επέστρεψε στην Ελλάδα στις αρχές Οκτωβρίου αφού πρώτα έπεσε σε τουρκική ενέδρα και αποδεκατίστηκε, Στην ενέδρα πέθανε και ο ίδιος ο Γκρούτας.