Gistor

Ολόκαινο

Η ανασκαφική έρευνα στο εσωτερικό του σπηλαίου βεβαιώνει τη χρήση του κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική, τη Μεσολιθική και τη Νεολιθική εποχή (περίπου 30.000-5.000 πριν από σήμερα). Παρά τις διακοπές χρήσης του σπηλαίου 18.000-13.000 και 11.000-9500 πριν από σήμερα, το Φράγχθι αποτελεί μία από τις ελάχιστες γνωστές θέσεις (όπως και η Θεόπετρα) που κατοικήθηκαν σε όλες τις φάσεις της εποχής του λίθου.

Το σπήλαιο Φράγχθι χρησιμοποιήθηκε κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική (25.000-11.000 πριν από σήμερα) ως εποχιακός σταθμός μικρών ομάδων κυνηγών. Η απουσία αρχαιολογικών ευρημάτων για το διάστημα 18.000-13.000 πριν από σήμερα δείχνει όμως ότι η κατοίκηση του σπηλαίου δεν ήταν συνεχής.

Η ανεύρεση πολλών οστών ζώων, όπως βίσονα, αιγαγροειδών και άγριου όνου, καθώς και τα περιορισμένα κατάλοιπα ψαριών, όστρεων και φυτών υποδηλώνουν την πρωταρχική σημασία του κυνηγίου και τη μηδαμινή σημασία της αλιείας και τροφοσυλλογής, στη διατροφή των ενοίκων του σπηλαίου

Η εργαλειοτεχνία περιλαμβάνει λεπίδες με στομωμένη ράχη και τριγωνικούς ή τραπεζιόσχημους μικρόλιθους. Οι μικρόλιθοι στερεώνονταν σε ξύλινο ή οστέινο στειλεό και χρησιμοποιούνταν ως αιχμές βελών ή μαχαίρια.

Η ανθρώπινη παρουσία στο σπήλαιο τεκμηριώνεται από μεμονωμένα σκελετικά ευρήματα, μεταξύ των οποίων και κάποια που ανήκουν σε παιδιά.

Κατά το τέλος της Ανώτερης Παλαιολιθικής (11.000 πριν από σήμερα) το σπήλαιο Φράγχθι παύει να χρησιμοποιείται. Η Μεσολιθική εποχή στο Φράγχθι καλύπτει το χρονικό διάστημα από 9.500-8.000 πριν από σήμερα. Στο διάστημα αυτό οι μελετητές διέκριναν δύο πολιτιστικές φάσεις: την Κατώτερη Μεσολιθική (9.500-9.000) και την Ανώτερη Μεσολιθική (9.000-8.000 πριν από σήμερα).

Την εποχή αυτή το σπήλαιο κατοικείται σε μονιμότερη βάση από μικρή κοινότητα κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Η διατροφή τους καλύπτεται από το κυνήγι κόκκινου ελαφιού, αγριόχοιρων και μικρών σαρκοβόρων και από τη συλλογή χερσαίων και θαλάσσιων σαλιγκαριών. Στις οικονομικές δραστηριότητες των μεσολιθικών κυνηγών προστίθεται η συστηματική αλιεία ψαριών, η οποία τεκμηριώνεται όπως και στο σπήλαιο του Κύκλωπα στα Γιούρα, από πλήθος σπονδύλων από τόνους.

Η εργαλειοτεχνία περιλαμβάνει γεωμετρικούς μικρόλιθους κατά την Κατώτερη και λεπίδες με στομωμένη ράχη κατά την Ανώτερη Μεσολιθική, ενώ πολυάριθμα και στις δύο φάσεις είναι τα οδοντωτά και οι εγκοπές. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πυριτόλιθος και οψιανός από τη Μήλο. Η εύρεση του οψιανού στο Φράγχθι, σε συνδυασμό με την αλιεία ψαριών ανοιχτής θάλασσας, τεκμηριώνει την πρώιμη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο. Τις εξερευνητικές διαθέσεις των πρώιμων αυτών ναυτικών ενισχύει η παρουσία μυλόλιθων από ανδεσίτη (ηφαιστειακό πέτρωμα) από τα νησιά του Σαρωνικού.

Η ύπαρξη μυλόλιθων για το άλεσμα φυτών και καρπών καθώς και για την επεξεργασία κοσμημάτων από λίθο, οστό και όστρεα, σε συνδυασμό με την εύρεση ποσοτήτων απανθρακωμένου αγριοκρίθαρου, βρώμης και άγριας φακής, υποδηλώνουν τη συστηματικότερη καλλιέργεια των παραπάνω φυτών. Η συλλογή καρπών περιλάμβανε μεταξύ άλλων λιθόσπερμο, αμύγδαλα και φιστίκια.

Κοντά στην είσοδο του σπηλαίου ορίζεται 9500-9000 χρόνια πριν από σήμερα μόνιμος χώρος ενταφιασμού (νεκροταφείο), στον οποίο αποτίθενται βρέφη, παιδιά και ενήλικες, γυναίκες και άντρες. Ανάμεσα στα 12 περίπου άτομα που βρέθηκαν, διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο, εκτός από τις απλές ταφές σε λάκκους, το έθιμο της καύσης. Ο ενταφιασμός μεγάλου αριθμού νεκρών δίπλα στο χώρο κατοίκησης, που σημειώνεται και στο Μαρουλά της Κύθνου, ενισχύει τον χαρακτήρα της μόνιμης εγκατάστασης κατά τη Μεσολιθική.

Στο σπήλαιο Φράγχθι η κατοίκηση συνεχίζεται αδιάκοπα από τη Μεσολιθική στη Νεολιθική εποχή. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα, όπως μικρολιθικά εργαλεία από οψιανό, οστά εξημερωμένων αιγοπροβάτων, υπολείμματα σιτηρών, κριθαριού και φακής επιβεβαιώνουν τη μετάβαση από την τροφοσυλλογή και το κυνήγι στο παραγωγικό στάδιο οικονομίας. Η κατοίκηση του σπηλαίου κατά την Προκεραμική Νεολιθική προσθέτει σημαντικά στοιχεία στο πολυσυζητημένο θέμα της μετάβασης από τη Μεσολιθική στη Νεολιθική οικονομία, μια και οι κάτοικοι του σπηλαίου καλλιεργούσαν άγρια είδη σιτηρών ήδη από τη Μεσολιθική περίοδο.

Κατά την Αρχαιότερη Νεολιθική η κατοίκηση επεκτείνεται και έξω από το σπήλαιο, στην Παραλία, όπου κτίζονται σπίτια με λίθινα θεμέλια. Στην ίδια περιοχή ενταφιάζονται και μέλη της κοινότητας, όπως δείχνουν ταφές παιδιών, οι οποίες μάλιστα συνοδεύονται από κτερίσματα (ταφικά δώρα).

 Η κατοίκηση συνεχίζεται αδιάκοπα στις ίδιες περιοχές και κατά τη Μέση Νεολιθική. Στη περίοδο αυτή ανάγονται θαυμάσια δείγματα γραπτών πρωτοβερνικωτών αγγείων ( Urfirnis), που είναι από τα ωραιότερα δείγματα της κεραμικής αυτής κατηγορίας, η οποία χαρακτηρίζει την κεραμική της νότιας Ελλάδας κατά την περίοδο αυτή.

Κατά τη Νεώτερη Νεολιθική διακόπτεται η κατοίκηση, ενώ είναι ελάχιστα τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας κατά την Τελική Νεολιθική.